ΒΙΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ: Mε ρίζες στην εκμετάλλευση

Στην κορυφή του ενδιαφέροντος και των πρωτοβουλιών τους τοποθετούν το θέμα της βίας κατά των γυναικών οι αστικές κυβερνήσεις, οι διακρατικές τους ενώσεις και οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. 

Η επιλογή αυτή δεν αφορά μόνο τη συζήτηση με αναφορά στις χώρες της Ασίας, της Αφρικής, της Ινδίας, τις χώρες δηλαδή στις οποίες οι γυναίκες αντιμετωπίζουν μια σειρά σοβαρά προβλήματα, αποκλεισμούς και κινδύνους λόγω των αντιδραστικών νόμων, των αναχρονιστικών εθίμων, απόψεων και πρακτικών. Αφορά εξίσου τις χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, τις χώρες του λεγόμενου «ανεπτυγμένου» καπιταλιστικού κόσμου, όπου ο προβληματισμός επικεντρώνεται επιλεκτικά στα φαινόμενα της ενδοοικογενειακής βίας και της κακοποίησης των γυναικών.

Με τον τρόπο αυτό, κυβερνήσεις και διακρατικές ενώσεις βρίσκουν την ευκαιρία να επιδείξουν την «ευαισθησία» και το «ενδιαφέρον» τους για τις γυναίκες και τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Θεωρούν το πρόβλημα ως κατεξοχήν φυλετικό, διαταξικό ζήτημα, επικεντρώνουν την παρέμβασή τους σε αυτό, δίνοντας μεγάλα κονδύλια σε προπαγανδιστικές καμπάνιες. Παράλληλα, κρύβουν πίσω από το προπέτασμα της «ανησυχίας» τους για τη βία, την πραγματικότητα που ζουν καθημερινά οι εργαζόμενες, οι αυτοαπασχολούμενες, οι φτωχές αγρότισσες, οι άνεργες, οι νέες μητέρες, ως αποτέλεσμα της ταξικής πολιτικής, με τις ιδιαίτερες εξειδικεύσεις της στις γυναίκες, που εντείνει την ανισοτιμία τους. Ακόμα, προβάλλοντας την κακοποίηση και τη βία σαν ένα φαινόμενο που μοιάζει με παγκόσμια επιδημία ή με φυσική καταστροφή, που απειλεί να πλήξει κάθε γυναίκα ανεξαρτήτως παιδείας, εισοδήματος ή κοινωνικής θέσης, επιδιώκουν να κρύψουν την αιτία από την οποία πηγάζει.

Κοινή η αιτία

Η τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι γυναίκες σε μια σειρά χώρες και οι μορφές με τις οποίες εμφανίζεται η ανισοτιμία στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες έχουν κοινή ρίζα. Απορρέουν από το ίδιο κοινωνικό σύστημα, τον καπιταλισμό. Καθορίζονται, όμως, ανάλογα με το επίπεδο της ανάπτυξής του και τη θέση που κατέχει το κάθε κράτος στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Η ανισομετρία που χαρακτηρίζει την ανάπτυξη του καπιταλισμού περιλαμβάνει, από τη μια, τις σύγχρονες μορφές της ανισοτιμίας και, από την άλλη, «χωρά» τις πιο αναχρονιστικές και σκοταδιστικές αντιλήψεις. Μάλιστα, οι αντιλήψεις αυτές και οι αντίστοιχες πρακτικές αποτυπώνονται στα έθιμα, στους θεσμούς, στους νόμους μιας σειράς χωρών και απειλούν και τα πιο στοιχειώδη δικαιώματα των γυναικών, ακόμα και την ίδια τους τη ζωή.

Η πρόσφατη έκθεση της UNICEF αποτυπώνει μια σειρά τέτοιες πλευρές. Για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι 5.000 γυναίκες δολοφονούνται ετησίως στην Ινδία, επειδή η προίκα τους εκτιμάται ως ανεπαρκής, με ελάχιστο ποσοστό των δολοφόνων να αντιμετωπίζουν τη Δικαιοσύνη. Ακόμα, τουλάχιστον 120 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια έχουν υποστεί ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων σε 29 χώρες στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Οσον αφορά στις αναλφάβητες γυναίκες σε όλο τον κόσμο ο αριθμός τους εκτιμάται πως φτάνει το μισό δισεκατομμύριο.

Τα καπιταλιστικά κράτη και οι διακρατικές τους ενώσεις ενδιαφέρονται είτε προσχηματικά για την καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών, είτε με γνώμονα την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων. Εξάλλου, έχουν σημαντικό μερίδιο ευθύνης για τη βαρβαρότητα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες. Εχουν αξιοποιήσει τις κραυγαλέες πρακτικές ενάντιά τους ως πρόσχημα για να εξαπολύσουν ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Για παράδειγμα, ο πόλεμος των Αμερικανών και των Ευρωπαίων συμμάχων τους στο Αφγανιστάν ξεκίνησε στο όνομα υποτίθεται του εκδημοκρατισμού, της κατάργησης της «μπούρκας», της εξάλειψης της θανατικής ποινής με λιθοβολισμό για τις Αφγανές. Τελικά, τα φαινόμενα αυτά όχι μόνο παραμένουν αλλά δίπλα τους έχουν προστεθεί και τα προβλήματα που προκάλεσε στις γυναίκες και στις οικογένειές τους ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος, τα θύματα της επέμβασης, η φτώχεια, η προσφυγιά.

Οσον αφορά στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, τα φαινόμενα βίας στις σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα, αλλά και στα πλαίσια της οικογένειας, είναι επίσης υπαρκτό πρόβλημα, που μάλιστα οξύνεται στις συνθήκες της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης. Ομως, η προβολή του στην πρώτη γραμμή των προβλημάτων των γυναικών από τις κυβερνήσεις, τις Μη Κυβερνητικές και τις φεμινιστικές Οργανώσεις, στόχο έχει να αποπροσανατολίσει από το σύνολο της βάρβαρης επίθεσης στο στόχαστρο της οποίας βρίσκονται οι γυναίκες της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων: Τη μαζική ανεργία, τις αλλεπάλληλες μειώσεις στους μισθούς, την ελαστική και προσωρινή απασχόληση, την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, την κατάργηση των παροχών για τη μητρότητα, την εμπορευματοποίηση των κοινωνικών υπηρεσιών, της Υγείας, της Πρόνοιας και της Παιδείας. 

Στο έδαφος που διαμορφώνεται από την επίθεση του κεφαλαίου, οξύνονται και τα φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας. Την ίδια στιγμή, οι ίδιες οι γυναίκες που την υφίστανται βρίσκονται σε θέση τέτοια που δεν τους επιτρέπει να τα αντιμετωπίσουν. Χωρίς δουλειά και αξιοπρεπή μισθό, χωρίς τη στήριξη δημόσιων και δωρεάν κοινωνικών υποδομών και υπηρεσιών, στερούνται ουσιαστικά όλα τα μέσα που θα τους επέτρεπαν να αποκρούσουν τα φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας και να απεμπλακούν από αυτά.

Η βία της ταξικής κοινωνίας κατά των γυναικών, με όποια μορφή και εάν εμφανίζεται, είναι φαινόμενο σύμφυτο με την εκμεταλλευτική κοινωνία. Εχει συγκεκριμένες οικονομικές και κοινωνικές αιτίες, προεκτείνεται στις κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων, στις αξίες και στις αρχές που επικρατούν στο καπιταλιστικό σύστημα. Δεν πηγάζει από την «πατριαρχική» κοινωνία, αλλά από το καπιταλιστικό σύστημα, που σήμερα έχει περάσει στην ανώτερη βαθμίδα του, στον ιμπεριαλισμό, και γίνεται ολοένα πιο βάρβαρο, με αποτέλεσμα να εντείνονται και τα φαινόμενα βίας εναντίον γυναικών και παιδιών.

Προσπάθεια αξιοποίησης του προβλήματος

Μέσα από τις καμπάνιες ενάντια στη βία που δέχονται οι γυναίκες και όλες τις σχετικές πρωτοβουλίες, οι κυβερνήσεις και οι διακρατικές τους ενώσεις, προσπαθούν να διαχειριστούν και να αξιοποιήσουν το πρόβλημα. Η επιδίωξή τους είναι να διαστρεβλώσουν το περιεχόμενο της πάλης ενάντια στην ανισοτιμία, να την οριοθετήσουν σε ένα πλαίσιο εξαιρετικά περιορισμένο και τελείως ακίνδυνο για το καπιταλιστικό σύστημα. Στόχος τους είναι η πάλη των γυναικών των λαϊκών στρωμάτων να μην αφορά όλο το εύρος και τις πλευρές της ανισοτιμίας που βιώνουν, αλλά να περιορίζεται στις πιο ακραίες και κραυγαλέες μορφές της φυλετικής ανισότητας. Να στρέφεται ενάντια στα φαινόμενα της βίας, αλλά να αφήνει τις αιτίες και τους ενόχους στο απυρόβλητο. Να προσδοκά λύσεις από αυτούς που ευθύνονται για την εκμετάλλευση και την ανισοτιμία, από τα αστικά κράτη, τις διεθνείς τους ενώσεις. Ομως, το αστικό κράτος και οι διακρατικές ιμπεριαλιστικές ενώσεις δεν μπορούν να μετατραπούν σε όργανα συμφιλίωσης των αντιθέσεων της ταξικά διαιρεμένης κοινωνίας. Ο χαρακτήρας τους δεν είναι ουδέτερος ούτε αταξικός, αλλά είναι όργανα υπεράσπισης της κυρίαρχης αστικής τάξης, όργανα επιβολής στα καταπιεζόμενα λαϊκά στρώματα και πρώτα απ' όλα στην εργατική τάξη.

Οι αστικοί εκσυγχρονισμοί, οι νομοθετικές ρυθμίσεις μέσα στα πλαίσια της ταξικής κοινωνίας, όσο κι αν είναι απαραίτητες, δεν αρκούν για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της βίας. Οσο το καπιταλιστικό σύστημα σαπίζει τόσο η ανισοτιμία των εργαζόμενων γυναικών όχι μόνο θα παραμένει αλλά και θα βαθαίνει σε όλες τις μορφές της. 

Η ανισοτιμία των γυναικών και μαζί της και οι πιο ακραίες φυλετικές διακρίσεις, θα εξαλειφθούν μόνο μέσα από την ανατροπή του εκμεταλλευτικού συστήματος και την εξάλειψη της υλικής της βάσης. Σε μια κοινωνία στην οποία οι γυναίκες δε θα υφίστανται την ταξική εκμετάλλευση και τη φυλετική καταπίεση. Η πάλη για αυτή την κοινωνία σήμερα, σημαίνει παράλληλα πάλη ενάντια στην πολιτική που οξύνει τα προβλήματα των γυναικών των λαϊκών οικογενειών, μεταξύ των οποίων και αυτά που σχετίζονται με τη βια και την κακοποίηση των γυναικών και των παιδιών.

Ριζοσπαστης