Η μοιραία έλξη ΗΠΑ-Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου

Από τους "Asia Times" 20.1.2012 Δεν υπάρχει τρόπος να καταλάβουμε το διαιωνιζόμενο ψυχόδραμα μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν, τη δυτική πίεση για αλλαγή καθεστώτος στη Συρία και στο Ιράν και τις δοκιμασίες και τα βάσανα της αραβικής άνοιξης—που τώρα έχει κολλήσει σε έναν αδιάκοπο χειμώνα-- χωρίς να εξετάσουμε τη μοιραία έλξη ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ). [1] Το ΣΣΚ, η λέσχη των έξι πλούσιων μοναρχιών του Περσικού Κόλπου (Σαουδικής Αραβίας, Κατάρ, Ομάν, Κουβέιτ, Μπαχρέιν και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων) ιδρύθηκε το 1981 και αποτελούσε πάντα την  στρατηγική “πίσω αυλή” των ΗΠΑ για τις επεμβάσεις στο Αφγανιστάν και το Ιράκ το 2003, για τη μακρόσυρτη μάχη στο νέο μεγάλο παιχνίδι στην Ευρασία και ως στρατηγείο για την “ανάσχεση” του Ιράν. Ο πέμπτος στόλος των ΗΠΑ σταθμεύει στο Μπαχρέιν και το προωθημένο στρατηγείο της Κεντρικής Διοίκησης του αμερικανικού στρατού στο Κατάρ. Η Κεντρική Διοίκηση αστυνομεύει τουλάχιστον 27 χώρες, από το Κέρας της Αφρικής μέχρι την Κεντρική Ασία – το χώρο που το Πεντάγωνο όριζε μέχρι πρόσφατα ως “τόξο της αστάθειας”. Συνολικά: το ΣΣΚ είναι σαν ένα αμερικανικό αεροπλανοφόρο στον Κόλπο σε μέγεθος διαστημοπλοίων του Star Trek. Προτιμώ να αναφέρομαι στο ΣΣΚ ως Αντεπαναστατική Λέσχη του Κόλπου λόγω της εντυπωσιακής επίδοσής της στην καταστολή των δημοκρατικών ελευθεριών στον αραβικό κόσμο , ακόμη και πριν αυτοπυρποληθεί ο Μ. Μπουαζίζι στην Τυνησία, ένα χρόνο πριν. Ο μεγάλος παίκτης μέσα στο ΣΣΚ είναι ο οίκος των Σαούντ  που πουλάει το πετρέλαιό του μόνο σε δολάρια –εξ ου και η υπεροχή του πετροδολάριου-- και παίρνει ως αντάλλαγμα μεγάλη, άνευ όρων, στρατιωτική και πολιτική υποστήριξη. Επιπλέον, οι Σαουδάραβες εμποδίζουν τον ΟΠΕΚ (Οργανισμό Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών)  --εφόσον είναι οι μεγαλύτεροι παραγωγοί πετρελαίου στον κόσμο-- να τιμολογεί και να πουλά πετρέλαιο με βάση ένα καλάθι νομισμάτων. Αυτά τα ποτάμια πετροδολαρίων ρέουν στη συνέχεια σε αμερικανικές μετοχές και ομόλογα του αμερικανικού κράτους. Επί δεκαετίες όλος ο πλανήτης ήταν όμηρος αυτής της μοιραίας έλξης. Μέχρι τώρα. Δώσ΄ μου όλα τα παιχνίδια σου Στην ουσία, το ΣΣΚ είναι ο πυρήνας της αυτοκρατορίας του αραβικού κόσμου. Ναι, αυτό έχει σχέση με το πετρέλαιο. Το ΣΣΚ θα παράγει το 25% του συνόλου της πετρελαιοπαραγωγής τις επόμενες δεκαετίες. Οι  εξαιρετικά ολιγοπληθείς άρχουσες τάξεις –από τις μοναρχίες μέχρι τους επιχειρηματίες συνεργάτες-- λειτουργούν ως κρίσιμο προσάρτημα της αμερικανικής ισχύος στη Μέση Ανατολή και πέραν αυτής. Αυτό εξηγεί, μεταξύ άλλων, γιατί τον Οκτώβριο του περασμένου έτους η Ουάσιγκτον έκλεισε μια επικερδέστατη συμφωνία 67 δισ. δολαρίων –τη μεγαλύτερη διμερή συμφωνία στην αμερικανική ιστορία-- για να προμηθεύσει τον οίκο των Σαούντ με νέα F-15, Black Hawk, Apache, διατρητικές βόμβες, πυραύλους Πάτριοτ και πολεμικά πλοία. Εξηγεί γιατί η Ουάσιγκτον θα πλημμυρίσει τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με χιλιάδες διατρητικές βόμβες και το Ομάν με πυραύλους Stinger. Για να μην αναφέρουμε την άλλη μέγα-συμφωνία –αξίας 53 δισ. δολαρίων-- με το Μπαχρέιν που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη, γιατί οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων την αντιμάχονται με μανία. Και βεβαίως υπάρχει επίσης η εκ νέου ανάπτυξη –στην ορολογία του Πενταγώνου “επανατοποθέτηση”-- 15.000 στρατιωτών από το Ιράκ στο Κουβέιτ. Η αιτιολογία γι΄ αυτό το όργιο εξοπλισμών είναι η λογική του συνήθους υπόπτου, η αναγκαιότητα οικοδόμησης μιας “συμμαχίας των προθύμων” για την “αναχαίτιση του Ιράν”.  Γιατί του Ιράν; Γιατί το Ιράν δεν αποτελεί μέλος του ΣΣΚ, δηλαδή μια υπάκουη σατραπεία των ΗΠΑ, όπως εκείνες τις καλές εποχές επί σάχη. Ο Άνταμ Χάνιεχ, καθηγητής αναπτυξιακών σπουδών στη Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών (SOAS) στο Λονδίνο και συγγραφέας του  Capitalism and Class in the Gulf Arab States είναι ένας από τους ελάχιστους παγκόσμιους αναλυτές  που προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν τον κεντρικό ρόλο του ΣΣΚ στην ιμπεριαλιστική στρατηγική. Σε μια σημαντική συνέντευξή του , ο Χάνιεχ περιγράφει όλα όσα χρειάζεται να ξέρει κανείς. Και δεν είναι καθόλου ευχάριστα. [2] Όπως έχουν τεκμηριώσει εκτενώς οι Asia Times Online, η αραβική άνοιξη πέθανε εν τη γενέσει της στις χώρες του ΣΣΚ. Στο Ομάν, ο σουλτάνος Καμπούς μοίρασε λεφτά με το τσουβάλι. Στη Σαουδική Αραβία, εφαρμόστηκε βίαιη πρόληψη και συστηματική σκληρή  καταστολή της σιιτικής πλειοψηφίας στην Ανατολική Επαρχία, κοντά στο Μπαχρέιν, όπου βρίσκονται τα πηγάδια του πετρελαίου. Και στο ίδιο το Μπαχρέιν, δεν εφαρμόστηκε απλώς σκληρή καταστολή –με τεκμηριωμένα στοιχεία για συλλήψεις και βασανιστήρια εκατοντάδων δημοκρατικών διαδηλωτών-- αλλά και στρατιωτική εισβολή εκ μέρους της Σαουδικής Αραβίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Η εισβολή μπορεί να έδωσε στο ΣΣΚ τη γλυκιά γεύση μιας πραγματικής επέκτασης. Το Μαρόκο και η Ιορδανία –που δεν βρίσκονται ακριβώς στον Κόλπο γεωγραφικά-- “προσκλήθηκαν” να γίνουν μέλη της λέσχης των πλουσίων. Στο κάτω κάτω είναι δεόντως αντιδραστικές σουνιτικές μοναρχίες και όχι “παρακμιακά” κοσμικά αραβικά κράτη, όπως η Λιβύη και η Συρία. Ένα βάσιμο ερώτημα είναι γιατί η αραβική άνοιξη δεν άγγιξε την Ιορδανία, εφόσον είναι ενεργό το ίδιο κοινωνικό ηφαίστειο που συγκλόνισε την Τυνησία και την Αίγυπτο. Μια βασική απάντηση είναι ότι το ΣΣΚ –ακόμη περισσότερο από ό,τι η Ουάσιγκτον, οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και το Ισραήλ-- φοβάται μήπως ανατραπεί ο θρόνος των Χασεμιτών. Με δεδομένο  τον τεράστιο πλούτο του, του  κοστίζει ελάχιστα να ελέγχει την Ιορδανία, μια μικρή χώρα, η πλειονότητα του πληθυσμού της οποίας είναι Παλαιστίνιοι, με μια ελάχιστα οργανωμένη αντιπολίτευση (μην απορείτε, η ιορδανική μυστική υπηρεσία έχει φροντίσει να φυλακίσει ή να δολοφονήσει τους διαφωνούντες). Αυτό το κόστος είναι πολύ μικρό συγκρινόμενο με τα δισ. δολάρια που στάλθηκαν στην Αίγυπτο και την Τυνησία, ώστε να μην τολμήσουν να γίνουν “πολύ” δημοκρατικές. Για το ΣΣΚ δεν υπήρχε άλλος δρόμος από το να γίνει κέντρο της αντεπανάστασης ύστερα από την αρχική δημοκρατική ορμή στη Βόρεια Αφρική. Όπως λέει εμφατικά ο Χάνιεχ, οι δεσποτικοί κυβερνήτες του Κόλπου δεν θα μπορούσαν να φανούν απρόσεκτοι απέναντι στις φτωχές μάζες της Β. Αφρικής-Μέσης Ανατολής. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασία ήταν μια γεωπολιτική τερατογένεση: το ΝΑΤΟ+ΣΣΚ.  Ενσαρκώθηκε με το βασικό ρόλο που έπαιξε το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στην εισβολή και καταστροφή της Λιβύης από το ΝΑΤΟ. Η Λιβύη ήταν η σπεσιαλιτέ του ΣΣΚ –από τα όπλα και τα μετρητά που διατέθηκαν στους “εξεγερμένους” μέχρι τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, την κατασκοπία και την πολιτική νομιμοποίηση, μέσω της χαλκευμένης απόφασης του Αραβικού Συνδέσμου για τη ζώνη απαγόρευσης πτήσεων που νομιμοποίησε το συναφές ψήφισμα του ΟΗΕ (μόνο εννέα από τις 22 χώρες-μέλη του Αραβικού Συνδέσμου ψήφισαν υπέρ και έξι ήταν οι χώρες του ΣΣΚ, οι άλλες τρεις εξαγοράστηκαν, η Συρία και η Αλγερία καταψήφισαν). Και τώρα ιδού το τραγικό αστείο: το ΣΣΚ επιχειρεί να επέμβει και χρηματοδοτεί τους σκληροπυρηνικούς σουνίτες φονταμενταλιστές στη Συρία υπό την κάλυψη της βοήθειας προς τους δημοκρατικούς διαδηλωτές. Όταν ο πειθήνιος γ.γ. του ΟΗΕ Μπαν Κι-μούν προτρέπει τον πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ να σταματήσει τη βία εναντίον των Σύρων διαδηλωτών και λέει ότι η εποχή των δυναστειών και της ενός ανδρός αρχής στον αραβικό κόσμο έχει τελειώσει, προφανώς πιστεύει ότι το ΣΣΚ είναι μια αποικία σε έναν από τους δακτυλίους του Κρόνου. Μετά από τη νίκη του ΝΑΤΟ+ΣΣΚ στη Λιβύη, δεν υπάρχει λόγος να απορεί κανείς που τέθηκαν κι άλλοι τέτοιοι στόχοι. Η στρατηγική του ΣΣΚ για την αλλαγή καθεστώτος στη Συρία είναι ο προτιμητέος τρόπος για την εξασθένηση του Ιράν και της αποκαλούμενης σιιτικής ημισελήνου – μιας πλασματικής κατάστασης που επεξεργάστηκαν από κοινού επί κυβέρνησης Μπους ο βασιλιάς της Ιορδανίας και ο οίκος των Σαούντ.  Και αυτό οδηγεί σε ένα αναπόφευκτο ερώτημα: Τι  κάνουν για όλα αυτά οι δύο πιο σημαντικές χώρες των BRICS, η Ρωσία και η Κίνα; Στο παιχνίδι μπαίνει ο δράκος Ο πανίσχυρος γραμματέας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και πρώην επικεφαλής της FSB (διαδόχου της KGB), Νικολάι Πατρούσεφ –συχνός επισκέπτης του Ιράν-- έχει ήδη προειδοποιήσει για τον “πραγματικό κίνδυνο” ενός αμερικανικού πλήγματος κατά του Ιράν. Οι ΗΠΑ, λέει, “προσπαθούν να μετατρέψουν την Τεχεράνη από εχθρό σε υποστηρικτικό συνεργάτη και για να το πετύχουν θα αλλάξουν το σημερινό καθεστώς με όποιο μέσο”. Όμως, για τη Ρωσία η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν είναι πλήρως απορριπτέα. Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ρωσίας και πρώην απεσταλμένος στο ΝΑΤΟ Ντμίτρι Ρογκόζιν έχει δηλώσει ήδη, κατηγορηματικά, ότι το “Ιράν είναι άμεσα γειτονική χώρα, λίγο νοτιότερα του Καυκάσου. Εάν συνέβαινε οτιδήποτε στο Ιράν, εάν το Ιράν συρόταν σε πολιτικές ή στρατιωτικές δοκιμασίες, αυτό θα αποτελούσε άμεση απειλή για την εθνική μας ασφάλεια”. Έτσι, από τη μια μεριά έχουμε την Ουάσιγκτον, το ΝΑΤΟ, το Ισραήλ και το ΣΣΚ. Όχι ακριβώς τη “διεθνή κοινότητα”, όπως λέει η προπαγάνδα. Και από την άλλη, έχουμε το Ιράν, τη Συρία, ένα μπουχτισμένο από την Ουάσιγκτον Πακιστάν, τη Ρωσία, την Κίνα και δεκάδες χώρες που συνδέονται με το αποτελούμενο από 120 μέλη Κίνημα των Αδεσμεύτων. Η θέση της Κίνας έναντι του ΣΣΚ αποτελεί πηγή συνεχούς ενδιαφέροντος. Ο Κινέζος πρωθυπουργός Γουέν Ζιαμπάο μόλις επισκέφθηκε τρία βασικά μέλη του ΣΣΚ – τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ. Φανταστείτε τον Γουέν Ζιαμπάο να λέει στο διάδοχο Ναγιέφ (ετεροθαλή αδελφό του βασιλιά Αμπτουλάχ) στο Ριάντ ότι το Πεκίνο επιθυμεί οι “ισχυρές και καλής φήμης” κινεζικές εταιρείες να επενδύσουν ολόκληρες περιουσίες σε λιμάνια, σιδηροδρόμους και στις υποδομές της Σαουδικής Αραβίας, ως μέρος της επεκτεινόμενης συνεργασίας τους “εν όψει των μεταβαλλόμενων και πολύπλοκων περιφερειακών και διεθνών τάσεων”. Φανταστείτε τον Ναγιέφ, σαλιώνοντας το παχύ μουστάκι του, να τονίζει ότι ο οίκος των Σαούντ επιθυμεί πραγματικά να “επεκτείνει τη συνεργασία” στον τομέα της ενέργειας και των υποδομών. Αυτό που κάνει το μείγμα πιο πικάντικο είναι ότι το Πεκίνο διατηρεί στρατηγική συνεργασία με το Ιράν – και έχει ευρείες εμπορικές σχέσεις με τη Συρία.  Συνεπώς, όσον αφορά τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία, το Πεκίνο στοιχηματίζει –σε αντίθεση με το Πεντάγωνο-- σε ένα “τόξο  σταθερότητας”. Όπως έχει αναφέρει το πρακτορείο Ξινχούα, με το ασυναγώνιστο, λακωνικό του στιλ, εκείνο που μετράει για την ηγεσία του Πεκίνου είναι να αντλήσουν η Κίνα και η Νοτιοδυτική και Κεντρική Ασία τα “πλήρη πλεονεκτήματα της αντίστοιχης δύναμής τους και να προσπαθήσουν μαζί για την κοινή ανάπτυξη”. Πώς και κανείς στην Ουάσιγκτον δεν εμφανίστηκε ποτέ με κάτι τόσο απλό όσο αυτό; Είναι αλήθεια πως όποιος κυριαρχεί στο ΣΣΚ –με όπλα και πολιτική στήριξη-- προβάλλει την ισχύ του παγκόσμια. Το ΣΣΚ είναι κλειδί για την ηγεμονία των ΗΠΑ εντός αυτού που ο Ιμάνουελ Βαλερστάιν ονομάζει παγκόσμιο σύστημα. Ας ρίξουμε, όμως, μια ματιά στους αριθμούς. Από το τελευταίο έτος η Σαουδική Αραβία εξάγει περισσότερο πετρέλαιο στην Κίνα από ΄ό,τι στις ΗΠΑ. Αυτό αποτελεί μέρος μιας αναπόδραστης διαδικασίας κίνησης των εξαγωγών ενέργειας και εμπορευμάτων του ΣΣΚ προς την Ασία. Το επόμενο έτος, τα ξένα περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται στα χέρια του ΣΣΚ θα μπορούσαν να φτάσουν τα 3,8 τρισ. δολάρια, με την τιμή του βαρελιού πετρελαίου στα 70 δολάρια. Με όλη αυτή την ασταμάτητη “ένταση” στον Περσικό Κόλπο, δεν υπάρχει λόγος να πιστέψουμε ότι το πετρέλαιο θα πέσει κάτω από 100 δολάρια στο προβλεπτό μέλλον. Σ΄ αυτή την περίπτωση τα ξένα περιουσιακά στοιχεία των χωρών του ΣΣΚ θα μπορούσαν να φτάσουν στο εκπληκτικό ποσό των 5,7 τρισ. δολαρίων – που σημαίνει αύξηση της τάξης του 160% σε σχέση με το προ κρίσης έτος 2008 και ποσό κατά 1 τρισ. μεγαλύτερο από τα ξένα περιουσιακά στοιχεία που κατέχει η Κίνα.   Ταυτόχρονα, η Κίνα θα αυξάνει τις επιχειρηματικές δραστηριότητες στο ΣΣΚ. Οι χώρες του ΣΣΚ εισάγουν όλο και περισσότερα εμπορεύματα από την Ασία, αν και η πρώτη πηγή εισαγωγών παραμένει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Εν τω μεταξύ, το εμπόριο ανάμεσα στις ΗΠΑ και το ΣΣΚ μειώνεται. Το 2025, η Κίνα θα εισάγει τριπλάσιο πετρέλαιο από το ΣΣΚ σε σχέση με τις ΗΠΑ.  Έτσι, δεν απορεί κανείς που ο οίκος των Σαούντ –για να το θέσουμε ήπια-- είναι τρομερά εκστασιασμένος με το Πεκίνο. Συνεπώς, προς το παρόν, έχουμε  στρατιωτική υπεροχή του ΝΑΤΟ+ΣΣΚ και γεωπολιτική των ΗΠΑ+ ΣΣΚ. Αλλά αργά ή γρήγορα το Πεκίνο ίσως προσεγγίσει τον οίκο των Σαούντ και του ψιθυρίσει στ΄ αφτί “Γιατί δεν μου πουλάς πετρέλαιο σε γουάν;” Όπως ακριβώς αγοράζει η Κίνα ιρανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε γουάν. Είναι κανείς για πετρογουάν; Αυτό είναι ένα εντελώς νέο Star Trek. Σημειώσεις 1. Βλέπε The myth of an isolated Iran, Asia Times, 19/1/2012. 2. Βλέπε, Adam Hanieh, Ed Lewis, Class and Capitalism in the Gulf, the Political Economy of the GCC, New Left Project.

Πηγή: "Αριστερό Βήμα"