24 Μαρ 2012

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ '21

  « …. Σε μια και μόνη περίπτωση ο μακροχρόνιος πόλεμος των ποιμενικών φύλων και των ληστών – ηρώων ενάντια σε οποιαδήποτε αληθινή κυβέρνηση συγκεράστηκε με τις ιδέες του αστικού  εθνικισμού και της Γαλλικής  Επανάστασης: στον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα (1821-30). Ήταν συνεπώς φυσικό η Ελλάδα να γίνει θρύλος και πηγή έμπνευσης των απανταχού εθνικιστών και φιλελευθέρων. Γιατί μόνο στην Ελλάδα  ένας ολάκερος λαός ξεσηκώθηκε ενάντια στον κατακτητή με τρόπο που θα μπορούσε εύλογα να ταυτιστεί με την υπόθεση της ευρωπαϊκής αριστεράς. Και αντίστροφα, η υποστήριξη της ευρωπαϊκής αριστεράς με ηγέτη τον Λόρδο Βύρωνα, που πέθανε στην Ελλάδα, συνέβαλε σημαντικά στην πραγμάτωση της ελληνικής ανεξαρτησίας.
        Οι περισσότεροι Έλληνες έμοιαζαν πολύ με τις άλλες ξεχασμένες πολεμικές αγροτικές τάξεις και φυλετικές ομάδες της Βαλκανικής χερσονήσου. Μια μερίδα τους όμως  αποτελούσε διεθνή εμπορική και διοικητική τάξη, εγκατεστημένη σε παροικίες ή κοινότητες σ’  ολόκληρη την  Τουρκική Αυτοκρατορία, και πέρα από αυτήν. Η γλώσσα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, στην οποία ανήκαν  οι  περισσότεροι βαλκανικοί λαοί, ήταν η ελληνική, και έλληνες επάνδρωναν τα υψηλότερα κλιμάκιά της  υπό τον έλληνα Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Έλληνες δημόσιοι υπάλληλοι, ως υποτελείς πρίγκιπες, διοικούσαν τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (τη σημερινή Ρουμανία). Με αυτήν την έννοια, οι μορφωμένες και εμπορικές τάξεις των Βαλκανίων, της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας και της Ανατολής, οποιαδήποτε κι αν ήταν η εθνική καταγωγή τους,  είχαν εξελληνιστεί ακριβώς εξαιτίας της φύσης των δραστηριοτήτων τους. Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα αυτός ο εξελληνισμός προχώρησε πιο γρήγορα και ενισχύθηκε περισσότερο απ’ ό,τι προηγουμένως, εν πολλοίς  λόγω της σημαντικής οικονομικής ανάπτυξης που επεξέτεινε επίσης την εμβέλεια αλλά και αύξησε τις επαφές της ελληνικής διασποράς. Το νέο και ανθηρό σιτεμπόριο   της Μαύρης Θάλασσας έφερε τη διασπορά αυτή στα ιταλικά, γαλλικά και βρετανικά επιχειρηματικά κέντρα και ενίσχυσε τους δεσμούς  τους με τη Ρωσία. Η ανάπτυξη του βαλκανικού εμπορίου έφερε τους έλληνες ή τους εξελληνισμένους εμπόρους στην Κεντρική Ευρώπη. ΟΙ πρώτες εφημερίδες στην ελληνική γλώσσα τυπώθηκαν στη Βιέννη(1784-1812). Η περιοδική μετανάστευση και εγκατάσταση αγροτών – ανταρτών ενδυνάμωσε περισσότερο τις κοινότητες της διασποράς. Και ακριβώς στους κόλπους αυτής της κοσμοπολίτικης διασποράς ρίζωσαν οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης: ο φιλελευθερισμός, ο εθνικισμός και οι μέθοδοι πολιτικής οργάνωσης από τις μασονικές μυστικές εταιρείες. Ο Ρήγας (1760-98), ο ηγέτης ενός πρώιμου, άδηλου και ίσως παμβαλκανικού  επαναστατικού κινήματος, μιλούσε γαλλικά και προσάρμοσε τη Μασσαλιώτιδα στα ελληνικά δεδομένα. Η Φιλική Εταιρεία, η μυστική πατριωτική εταιρεία που ήταν κυρίως υπεύθυνη για την επανάσταση του 1821, ιδρύθηκε στο νέο μεγάλο ρωσικό λιμάνι της Οδησσού το 1814.
        Ο εθνικισμός τους ήταν μέχρις ενός σημείου ανάλογος με τα ελιτίστικα κινήματα της Δύσης.   Έτσι μόνο εξηγείται το σχέδιο εξέγερσης για την ελληνική ανεξαρτησία στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες υπό την αρχηγία ελλήνων προυχόντων. Γιατί  οι μόνοι  που θα μπορούσαν να ονομαστούν  Έλληνες στις άθλιες αυτές υποτελείς χώρες ήταν οι άρχοντες, οι επίσκοποι, οι έμποροι και οι διανοούμενοι. Φυσικά ο ξεσηκωμός αυτός απέτυχε οικτρά(1821). Ευτυχώς όμως η Εταιρεία είχε φροντίσει να προσηλυτίσει τους ντόπιους ήρωες – ληστές, τους εκτός νόμου και τους οπλαρχηγούς στα ελληνικά βουνά (ιδίως στην Πελοπόννησο), και με πολύ μεγαλύτερη επιτυχία –τουλάχιστον μετά το 1818- από ό, τι  οι νοτιοϊταλοί Καρμπονάροι, που είχαν επιχειρήσει έναν παρόμοιο προσηλυτισμό των δικών τους ληστών(banditti). Είναι αμφίβολο κατά πόσο ο σύγχρονος εθνικισμός σήμαινε πολλά πράγματα γι’  αυτούς τους «κλέφτες», αν και πολλοί από αυτούς διέθεταν τους γραμματικούς τους – ο σεβασμός και το ενδιαφέρον για τα βιβλία και τη μάθηση ήταν κατάλοιπο του αρχαίου ελληνισμού – που συνέτασσαν μανιφέστα στην ιακωβίνικη ορολογία. Αν κάτι αντιπροσώπευαν και υποστήριζαν ήταν το πανάρχαιο ήθος μιας χερσονήσου, όπου ο ρόλος του άντρα ήταν να γίνει ήρωας και όπου ο εκτός νόμου που έπαιρνε τα βουνά για να αντισταθεί σε κάθε κυβέρνηση και για να επανορθώσεις τις αδικίες που γίνονταν σε βάρος του λαού ήταν το πολιτικό ιδεώδες. Στον ξεσηκωμό ανδρών όπως ο πρωτοκλέφτης Κολοκοτρώνης, οι εθνικιστές δυτικού τύπου προσέφεραν την ηγεσία και προσέδιδαν πανελλαδική μάλλον παρά καθαρά τοπική κλίμακα. Με τη σειρά τους αποκόμιζαν από τις επαναστάσεις το μοναδικό στοιχείο που ενέπνεε δέος, τον μαζικό ξεσηκωμό ενός ένοπλου λαού.
       Ο νέος ελληνικός εθνικισμός ήταν αρκετός για να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της χώρας, μολονότι ο συνδυασμός αστικής ηγεσίας, κλέφτικης αποδιοργάνωσης και επέμβασης των μεγάλων δυνάμεων γέννησε μια από αυτές τις μικροκαρικατούρες του δυτικού φιλελεύθερου ιδεώδους που επρόκειτο να γίνει τόσο γνώριμο σε περιοχές όπως η Λατινική Αμερική. Αλλά είχε και το παράδοξο αποτέλεσμα να περιορίσει τον Ελληνισμό στην Ελλάδα, και έτσι να δημιουργήσεις η να εντείνει τον λανθάνοντα εθνικισμό των άλλων  βαλκανικών λαών. Όσο το να είναι κανείς Έλληνας αποτελούσε κάτι περισσότερο  από το απαραίτητο επαγγελματικό προσόν του εγγράμματου ορθόδοξου χριστιανού των Βαλκανίων, ο εξελληνισμός είχε σημειώσει προόδους. Από τη στιγμή  που σήμαινε την πολιτική υποστήριξη για την Ελλάδα, άρχισε να υποχωρεί ακόμη και ανάμεσα στις βαλκανικές εγγράμματες τάξεις. Με αυτήν την έννοια η ελληνική ανεξαρτησία ήταν η απαραίτητη προϋπόθεση για την εξέλιξη του εθνικισμού των άλλων βαλκανικών εθνών».  
          Ε.J. HOBSMAWM « Η εποχή των επαναστάσεων (1789-1848)», εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ,  Αθήνα 1990, (σελ. 188-190)
 
Πηγή: Dies brumalis

7 σχόλια:

  1. Διφωνω σε αρκετα σημεια με το κειμενο και κυριως στον αστοχο χαρακτηρισμο της ελληνικηης επαναστασης ως εθνικιστικης και αντιστοιχως των ηρωων της ως εθνικιστων.Πολλοι μελετητες κανουν σοβαρο λαθος οταν αναφερουν ως εθνικιστικα τα κινηματα που αναπτυσονται με βαση το εθνικο συμφερον πριν απο το πρωτο μισο του 19ου.Οι καταπονημενοι λαοι που βρισκονταν υπο τον ζυγο του οποιουδηποτε κατακτητη(οπως και οι λαοι της Λ.Αμερικης)ειχαν κοινο το αισθημα της κοινωνικης,γλωσσικης,θρησκευτικης,εθιμολογικης ομοιοτητας ειχαν κοινες εμπειρειες και κατανοουσαν τις διαφορες μεταξυ αυτων και των κατακτητων τους.Αυτο λεγεται εθνισμος και οχι εθνικισμος,ειναι η ιδεα του οτι μια ομαδα ανθρωπων με κοινα χαρακτηριστικα αποτελει ενα εθνος.Επισης οι λαοι τοτε δεν ειχαν ουτε το ιδεολογικο,ουτε και το θεωρητικο υποβαθρο για να μιλησουν για καποια ελαχιστη μορφη λαϊκης εξουσιας.Δεν υπηρχε καν οριστικη διαμορφωση αστικης ταξης λογω του οτι ο κατακτητης εκανε αυστηρες διακρισεις στους ποιους αλλοεθνεις θα δωσει προνομοια.Επομενως ειναι η λογικη εξελιξη της ιστοριας το να συσπειρωθουν οι ανθρωποι γυρω απο τετοιες αξιες και να επαναστατησουν με αυτες.Για τους ιδιους λογους δεν μπορουμε να κατηγορησουμε για εθνικισμο αλλους βαλκανικους λαους οι οποιοι εμπνευστηκαν απο τον αγωνα των ελληνων εναντιον των τουρκων.Εξαιρεση αποτελουν οι βουλγαροι οι οποιοι κατα το 2ο μισο του 19ου αιωνα εκφραζουν με τον πιο βαρβαρο σχεδον ιμπεριαλιστικο τροπο την αναγκη τους για αυτοδιαθεση.Για εθνικισμο στην Ελλαδα μπορουμε να μιλησουμε μετα το 1848 με την εκφραση της Μ.Ιδεας.Στην τουρκια ο εθνικισμος εκφραζεται με το κινημα των νεοτουρκων.Κοινο ειναι το παραδειγμα σε ολες της χωρες οτι η αναπτυξη του εθνικισμου συνδεθηκε με τα συμφεροντα της αστικης ταξης η οποια σε κρατη σαν την ελλαδα δημιουργηθηκε μετα την επανασταση.
    Λαμπρος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Λάμπρο, δεν διαφωνώ μαζί σου, πως η διαμόρφωση της νεοελληνικής "εθνικής ιδέας", ήταν μία αρκετά περίπλοκη διαδικασία η οποία αποκρυσταλώθηκε αρκετά μετά το 1821, και σε ορισμενα της σημεία μάλιστα σε αντίθεση με τις ιδέες και ανάγκες που οδήγησαν στην ίδια την επανάσταση. Αυτή είναι όμως μία άλλη και ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΗ κουβέντα. Νομίζω πως ο Κορδάτος το έχει πιάσει ικανοποιητικά σαν ζήτημα. Το παραπάνω συνοπτικό κείμενο του HOBSMAWM δεν θα μπορούσε στον περιορισμένο χώρο του να επεκταθεί σε αυτό.
      Από την άλλη, καλό είναι να έχουμε υπόψην μας δύο ακόμη πράγματα. Αφενός μεν πως η σημασία της λέξης "εθνικισμός" δεν είχε παλιότερα καμμία σχέση (ούτε και σήμερα ακόμη αν μιλάμε επιστημονικά), με αυτήν που είναι του συρμού σήμερα λόγω του ότι έτσι αυτοαποκαλούνται οι φασίστες. Το δεύτερο είναι πως από όσο γνωρίζω (με διορθώνεις αν κάνω λάθος), δεν υπάρχει στα αγγλικά (την γλώσσα που γράφτηκε το βιβλίο) κάποια εννοιολογική διάκριση μεταξύ "εθνισμού" και "εθνικισμού". Νομίζω πως πέφτουμε στην παγίδα να χρησιμοποιούμε τον όρο "εθνικισμός" όπως θέλουν οι φασίστες. Ας μην ξεχνάμε πως μία σειρά επαναστατών από τον Γκάντι έως τον Χο Τσι Μινχ, έχουν χαρακτηριστεί σαν "εθνικιστές", αλλά οπωσδήποτε όχι με τον τρόπο που χρησιμοποιεί τον όρο η Χρυσή Αυγή π.χ.

      Διαγραφή
    2. Υ.Γ.
      Ας μην ξεχνάμε επίσης πως στους χαρακτηρισμούς διάφορων ξένων ηγετών από το αμερικάνικο υπουργείο εξωτερικών, συναντάγαμε από το '50 μέχρι και το '80, συχνά τον "παράλογο" για τις δικές μας σημερινές προσλαμβάνουσες, όρο: "ακροαριστερός εθνικιστής"...

      Διαγραφή
  2. Λάμπρος: Να πω κι εγώ μια γνώμη ...

    Η τότε (1821) αστική τάξη ήταν - παίρνοντας υπόψη τα χαραχτηριστικά της εποχής - ήταν προοδευτική ...

    Φυσικά και είχε αντιθέσεις στα σπλάχνα της ... Πότε δεν έχει ;

    Τώρα για τον εθνικισμό, διάφοροι, βάζουν και διάφορους ορισμούς ...
    Για έναν κόσμο όμως (κι εγώ συμφωνώ με αυτόν) ο ορισμός του εθνικισμού είναι:
    Εθνικισμός είναι το συμφέρον. Και μάλιστα, το συμφέρον των προνομιούχων, των προυχόντων.

    Με την παραπάνω έννοια, ο εθνικισμός χαραχτηρίζει την αστική τάξη.
    Άρα, κι οι όποιες ενέργειές της, μπορούν να χαραχτηριστιούν ως εθνικιστικές !

    Άλλο αν σε κάποιους ο όρος φέρνει και κάποιες συνειρμούς ...

    Λάμπρε, κι η "Μεγάλη Ιδέα", συμφέροντα εξυπηρετούσε ...

    Την Θερμή Καλημέρα μου !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. @faros:
      Από ότι βλέπω κάνεις ένα πολύ εύστοχο σχόλιο: "ο εθνικισμός χαραχτηρίζει την αστική τάξη.". Η ελληνική λοιπόν επανάσταση, σαν αστική στο περιεχόμενο, δεν θα μπορούσε παρά να είναι και "εθνική" στην μορφή.

      Διαγραφή
    2. @Trash
      Αυτο ακριβως ειναι το λαθος που επιτηδες γινεται για να μας παρουσιασουν τον εθνικισμο ως κατι καλο.Χαρακτηριζουν οτιδηποτε εθνικοαπελευθερωτικο εθνικιστικο.Ο Λενιν ελεγε (διορθωστε με αν κανω λαθος) οτι υποστηριζουμε οποιοδηποτε εθνικοαπελευθερωτικο κινημα προφανως επειδη αντικειμενικα στρεφεται εναντιον των ιμπεριαλιστων κατακτητων ενω η Ροζα Λ. ελεγε πως το εθνικοαπελευθερωτικο κινημα πρεπει να παρει χαρακτηριστικα ταξικα για να απελευθερωθει πραγματικα το εθνος.
      Υ.Γ.
      Ας μην ξεχναμε οτι ακομα και τις αστικες επαναστασεις τις επανδρωσε ο λαος και οτι στο '21 αιμοδοτες της επαναστασης ηταν οι κλεφτες και οι μεγαλυτεροι στρατηγοι προερχονταν απο τα φτωχα λαϊκα στρωματα.
      Λαμπρος.

      Διαγραφή
    3. @Λάμπρο:
      Νομίζψ πως κάνεις ένα δομικό λάθος. Ο "εθνικισμός" των αστικών επαναστάσεων ενάντια στην φεουδαρχία, ήταν στην εποχή του προοδευτικό φαινόμενο. Τα λόγια του Λένιν και της Ρόζας πάλι, αναφέρονται στην εποχή του ιμπεριαλισμού στην οποία η αστική τάξη και συνακόλουθα η ιδεολογία της, έχουν αντιδραστικό πλέον περιεχόμενο.
      Και φυσικά τις αστικές επαναστάσεις τις διεξάγουν προλετάριοι και αγρότες. Αστικές είναι ως το περιεχόμενο και την ιδεολογία τους. Συνοπτικά, αστοί είναι οι ηγέτες, και όχι οι τρατιώτες τους.Αυτό υσχίει για όλες τις αστικές επαναστάσεις, από τον στρατό του Κρόμγουελ και τους Γάλλους αβράκωτους, μέχρι τους αμερικάνους αγρότες και τους έλληνες κλέφτες.

      Διαγραφή

Κάθε χρήστης μπορεί να σχολιάσει στο γλόμπινγκ αφού επιλέξει διακριτικό ψευδώνυμο για αποφυγή συγχίσεων είτε με λογαριασμό Google είτε με τη χρήση της υπηρεσίας openID είτε με την απλή επιλογή ονόματος χρήστη.
Προσβλητικά ή υβριστικά σχόλια για συντάκτες ή σχολιαστές θα διαγράφονται. Δεν ενθαρρύνεται η χρήση υβριστικών λέξεων ή εκφράσεων.
Ο σχολιασμός γίνεται με το ελληνικό αλφάβητο και με μικρά γράμματα

Οι διαχειριστές έχουν τη δυνατότητα να προβαίνουν σε διαγραφή σχολίων που δημιουργούν σκόπιμη ή μη σύγχιση και απομάκρυνση από το θέμα της ανάρτησης.

LinkWithin

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...