Η κόκκινη γραμμή

Για τις εκλογές του 2012 κατέθεσαν υποψηφιότητα 36 κόμματα. Πολλά. Πολλά από αυτά με εξωτικά ονόματα, πολλά από αυτά πρωτοεμφανιζόμενα. Και οι προβλέψεις είναι ότι καμιά δεκαριά από αυτά θα μπουν στη Βουλή. Για μένα, αδιάφορο. Ούτε καλό, ούτε κακό από μόνο του.

Αλλά φαντάζομαι πως ένα από τα ζητήματα που τίθεται είναι πώς να βγάλεις άκρη με όλα αυτά τα προγράμματα, εξαγγελίες, προσεγγίσεις, κλπ για το τι είναι ο καθένας, τι μπορείς να περιμένεις απ' αυτόν, και ούτω κάθε εξής.

Να σου πω εγώ πως το βλέπω. Ανάμεσα σ' όλα αυτά τα κόμματα και σε όλους αυτούς τους υποψήφιους περνά μια χτυπητή, ευδιάκριτη κόκκινη γραμμή.

Δεν εννοώ τη γραμμή μνημονιακοί και αντιμνημονιακοί, τη γραμμή ευρωπαϊστές και αντιευρωπαϊστές, τη γραμμή ευρώφιλοι και δραχμόβιοι, τη γραμμή προοδευτικοί-αντιδραστικοί, τη γραμμή καθεστωτικοί και μη καθεστωτικοί, συστημικοί και αντισυστημικοί, τη γραμμή παλιοί και νέοι στο κουρμπέτι. Ούτε καν τη γραμμή δεξιά-αριστερά. Όχι ότι δεν υπάρχουν τέτοιες γραμμές. Υπάρχουν. Και όχι ότι δεν είναι σημαντικές, άλλη περισσότερο και άλλη λιγότερο. Είναι. Αλλά καμιά απ' αυτές τις γραμμές δεν σε βοηθά να καθορίσεις τη διαφορά "των μεν και των δε" τόσο ξεκάθαρα και τόσο δραματικά όσο η εξής: κόμματα με ρητή αντίληψη και θέση περί της ταξικής φύσης της κοινωνίας και κόμματα χωρίς. 

Και αυτό, η ταξική φύση της κοινωνίας, είναι βασικό. Το βλέπεις παντού, το βιώνεις στο πετσί σου καθημερινά. Δεν μπορείς να το αγνοήσεις, αν και παλιότερα σου φαινόταν δευτερεύον ή ακόμα και ανύπαρκτο. 

Όταν κοιτάξεις ποιος α) αντιλαμβάνεται ότι η κοινωνία βασίζεται σε άνισες ταξικές σχέσεις, β) έχει μια συγκροτημένη αντίληψη του πώς αυτές οι σχέσεις δομούνται, αναπαράγονται, και δημιουργούν άνισες οικονομικές και πολιτικές θέσεις, ισχυρούς και αδύνατους, λίγους και πολλούς και γ) έχει μια συγκροτημένη αντίληψη του πώς όλα αυτά πατάνε πάνω στη δομή ενός συγκεκριμένου οικονομικού συστήματος, με συγκεκριμένους τρόπους λειτουργίας, εμφάσεις, αδιαφορίες, σχέσεις με την παραγωγή πολιτικών ιδεολογιών και την αναπαραγωγή πολιτικών κομμάτων και "προσωπικοτήτων"-- όταν κοιτάξεις γύρω σου μ' αυτό το πρίσμα, τα πράγματα ξεκαθαρίζουν μεμιάς.

Ξεκαθαρίζει μεμιάς ότι αυτός που σου μιλά για το πώς θα εξασφαλίσει χρήματα το δημόσιο με πιο ορθολογικό τρόπο δεν σου μιλά για ταξική πάλη· ότι αυτός που σου μιλά για πατριώτες και μη πατριώτες δεν σου μιλά για ταξική πάλη· ότι αυτός που σου μιλά για διαφάνεια δεδομένων και πρόσβαση στην πληροφορία δεν σου μιλά για ταξική πάλη· ότι αυτός που σου μιλά για εξωστρεφή κοινωνία και ανάπτυξη δεν σου μιλά για ταξική πάλη· ότι αυτός που σου μιλά απλά και μόνο για κοινωνική αδικία χωρίς συγκροτημένη αντίληψη του πώς παράγεται και πώς συντηρείται δεν σου μιλά για ταξική πάλη· ότι αυτός που σου μιλά για δημοκρατικά κινήματα και βούληση του λαού δεν σου μιλά για ταξική πάλη· ότι αυτός που σου μιλά για το έπος του 40 και την εθνική αντίσταση δεν σου μιλά για ταξική πάλη.

Σου μιλάνε για άλλα πράγματα, τα οποία κανείς δεν λέει ότι είναι ασήμαντα, ότι είναι ανύπαρκτα ως ζητήματα, και κανείς δε λέει ότι είναι άσχετα με την ταξική πάλη και την αναγνώριση του πώς δομείται και πώς αναπαράγεται ο καπιταλισμός και το πώς μπορείς να δοκιμάσεις να βγεις έξω από αυτή τη δομή, που έχει τρία χρόνια που σε πνίγει στον ξύπνιο και στον ύπνο σου.

Όχι, ούτε ασήμαντα είναι, ούτε ανύπαρκτα, ούτε άσχετα με την ταξική πάλη. Αλλά για κάποιο λόγο, μπαίνουν στη θέση της. Την εκτοπίζουν από τις αντζέντες. Την αποσιωπούν. Παρουσιάζονται ως υποκατάστατά της. Και το ζήτημα με την ταξική πάλη, την πάλη που διεξάγεται επειδή η καπιταλιστική κοινωνία έχει ταξική φύση, είναι ότι διαπερνά τα πάντα. Πού τρως. Πώς ντύνεσαι. Πού πήγες σχολείο. Πώς κρατάς το μαχαίρι και το πηρούνι. Τι σινεμά σου αρέσει. Τι κρίνεις ορθολογικό και τι όχι. Τι κρίνεις αυτονόητο και τι όχι. Τι θεωρείς φιλοδοξία στη ζωή. Τι θαυμάζεις και τι αποστρέφεσαι στους ανθρώπους. Τι σχέση έχεις με το ίδιο σου το σώμα. Πώς αντιμετωπίζεις και αντιλαμβάνεσαι το άλλο φύλο και τον ρόλο του. 

Αν θεωρείς λοιπόν κι εσύ, αν έστω διαισθητικά καταλαβαίνεις, ότι η βάση, ο πυρήνας, το αίτιο, το θεμέλιο των πραγμάτων είναι δυο φραστικά απλά αλλά στην πραγματικότητα πολύ σύνθετα πραγματάκια, δηλαδή ότι η κοινωνία είναι χωρισμένη σε τάξεις που βρίσκονται σε διαρκή σύγκρουση και αντιπαλότητα και ότι όσο υπάρχει ένας τρόπος παραγωγής που λέγεται καπιταλισμός θα υπάρχει και αυτή η πραγματικότητα, με νικητές και χαμένους, αν επιπλέον θεωρείς ότι είσαι ένας από τους χαμένους ή πολύ σύντομα θα είσαι ένας από τους χαμένους, τότε τα πράγματα είναι απλά. Θα βρεις εύκολα ποιοι σου μιλάνε για αυτό και ποιοι αποφεύγουν σαν τον διάολο το λιβάνι το θέμα. 

Και τότε θα καταλάβεις ότι είναι τόσο λίγοι οι πρώτοι, τόσο δυσεύρετοι σε όλα αυτά τα κόμματα και τις επιλογές, που είναι άξιο απορίας γιατί κάτι τόσο σημαντικό το λένε τόσο λίγοι άνθρωποι, αν και πια φτάσαμε να αυτοκτονεί κάθε δεύτερη μέρα κι ένας από οικονομική απελπισία, ή να βλέπουμε τον διπλανό να τρώει απ' τα σκουπίδια. 

Είναι παράξενα τα μαθηματικά της πολιτικής. Υπάρχουν πολλά κόμματα, αλλά τάξεις, όταν σφίξουν τα πράγματα, υπάρχουν πάντα δύο. Και κοίτα να δεις το πιο περίεργο:  ενώ η τάξη που την τρώει παραδοσιακά και κατά συνήθειο ιστορικό είναι η πιο πολυάριθμη, τα κόμματα που την εκπροσωπούν, που βλέπουν τα πράγματα απ' τη σκοπιά του δικού της συμφέροντος, είναι ελάχιστα. Είναι, ας πούμε, σαν η μεγάλη πλειοψηφία να γουστάρει ζυμαρικά, αλλά το εστιατόριο να σερβίρει 50 ποικιλίες ψαρικών και μια σπαγγέτι κάπου στη γωνιά. Είναι παράξενο φαινόμενο το να υπάρχει ποικιλία μόνο για αυτό που δεν αφορά το ζητούμενο που συνδέει όλα τ' άλλα, αλλά άμα το σκεφτείς έχει μια λογική. Τόσες πολλές ιδέες, τόσες πολλές προσεγγίσεις, αλλά για αυτό που καίει τη ζωή σου και την τρώει, παντού ένα κόμπιασμα, μια σιγή, μια διάθεση φυγής ένα πράμα. Ας μιλήσουμε για κάτι άλλο σου λέει, αυτά τα περί τάξεων και ταξικής πάλης και καπιταλιστικής πολιτικής οικονομίας είναι πολύ απλουστευτικά.

Όχι, δεν είναι. Είναι δύσκολα και καίνε. Πάντα ήταν δύσκολα και καίγανε. Και για αυτό τα πιάνουν λίγοι και ακόμα λιγότεροι αντέχουν να τα κρατάνε στα χέρια τους. Για αυτό ας πούμε, όταν διαβάζεις ότι "η ουσιοκρατία του έθνους" είναι απλώς η άλλη πλευρά της "ουσιοκρατίας της τάξης", πρέπει να γελάς, έστω λιγάκι πικρά. Γιατί ξέρεις πολύ καλά ότι κανένας δεν κυνηγήθηκε και δεν φυλακίστηκε και δεν εκτελέστηκε από στην χώρα του επειδή διακήρυττε την ανωτερότητά της ως "ουσίας". Και ξέρεις εξίσου καλά ότι κανένας δεν πέρασε ζωή χαρισάμενη στη χώρα του όταν αποφάσισε να πει "υπάρχουν δύο τάξεις, κι εγώ είμαι με την από κάτω ανοιχτά και θα παλέψω για αυτή, ουσιοκρατία ή όχι." Κανένας. Δεν ήταν ποτέ δημοφιλής "ουσιοκρατία" αυτή.

Υπάρχει λοιπόν μια κόκκινη γραμμή που ορίζει τα πράγματα. Κι αν σε νοιάζει πώς τα ορίζει, γιατί τα ορίζει τόσα και τόσα χρόνια μετά το θάνατο του παππού Μαρξ που την ανακάλυψε, αν ρε παιδί μου αναρωτιέσαι πώς κι αυτός ο άνθρωπος κατάφερε κι έθαψε  όσους πήγαν να τον θάψουν τόσα χρόνια (Φαντάσματα του Ντεριντά...) και βγήκε πάλι από πάνω ο μασκαράς, ενώ τους συγχρόνους του τους ξεχάσαμε μια και καλή, αν σε νοιάζει αυτό, η γραμμή θα σε οδηγήσει από μόνη της, σαν κουβάρι κόκκινης κλωστής σε δάσος όπου χάθηκες. Τι να ψηφίσεις δε χρειάζεται να στο πει κανείς. Θα το γνωρίζεις εσύ, για σένα.

Κι αν δεν σε νοιάζει, κι αν δεν σε απασχολεί ούτε καν σήμερα, δεν πειράζει, απλά να το γνωρίζεις κι αυτό. Να το καταγράψεις πως δεν σε ένοιαζε, και να το θυμάσαι αύριο-μεθαύριο. Μόνο αυτό.

Από το Lenin reloaded,

 τα bold δικά μας