Abandon all hope you who read(μην πει κανείς οτι δεν τον προειδοποίησα)

Έχοντας ασχοληθεί έστω και επιδερμικά με την ιστορία της φιλοσοφίας, παρατήρησα ότι η επαφή μου με αυτήν είχε ως αποτέλεσμα την απομυθοποίηση της. Η «φιλοσοφία» , ως καταγεγραμμένη μαρτυρία από το παρελθόν δεν είχε καμία σχέση με αυτό που νόμιζα ότι ήταν. Βάσει αυτού λοιπόν, ίσως θα ήταν πιο ορθό να πω, ότι δεν ήταν η ίδια η φιλοσοφία η οποία απομυθοποιήθηκε στη σκέψη μου, αλλά η εικόνα(το είδωλο όπως θα έλεγε και ο Πλάτωνας)[1] η οποία είχα εγώ για αυτήν.


Όσο λοιπόν η «ψευδής» ιδέα για την φιλοσοφία που είχα στο μυαλό μου οξειδωνόταν, την ίδια στιγμή και αντιστρόφως ανάλογα από τις στάχτες της γεννιόταν μια πιο ψαγμένη(για να μην πω φιλοσοφημένη) εκδοχή/ εικόνα αυτής.


Στο συγκεκριμένο άρθρο θα ξεκινήσω από μια πρόταση βασισμένη στις πρόσφατες μου διαπιστώσεις , και βάσει αυτής θα αμπελοφιλοσοφήσω μέχρι να βαρεθώ ή να νυστάξω.




Πρόταση
Η ουσία της φιλοσοφίας βρίσκεται πολύ περισσότερο στις ερωτήσεις παρά στις απαντήσεις που δίνονται.
Στην ερώτηση για παράδειγμα τι είναι φώς, διαφορετικοί φιλόσοφοι απαντούν με διαφορετικούς τρόπους, αλλιώς το ερμηνεύει ο Αυγουστίνος, αλλιώς ο Einstein, και οι δύο όμως προσπαθούν να απαντήσουν στην ίδια ακριβώς ερώτηση.[2]


Τόσο ο Αυγουστίνος όσο και ο Einstein, προσπάθησαν να βρουν την απάντηση σε ένα ερώτημα, προκειμένου να ικανοποιήσουν κάποιες σκοπιμότητες, των οποίων(σκοπιμοτήτων) δεν θα κρίνουμε την «ηθική» στην παρούσα φάση.


Ο φιλόσοφος ρωτά, και προσπαθεί με την απάντηση να προωθήσει ένα σκοπό, που μπορεί να είναι είτε η εξέλιξη της θεολογίας(της ανώτερης στα χρόνια του Αυγουστίνου «τέχνης»/ «επιστήμης) είτε η εξέλιξη της επιστήμης(της ισχυρότερης στα χρόνια μας θρησκείας).


Έτσι λοιπόν, και δεδομένου ότι η ερώτηση είναι και στις δυο περιπτώσεις κοινή(του Αυγουστίνου και του Einstein), η απάντηση είναι διαφορετική, εξ αιτίας ακριβώς του διαφορετικού περιεχομένου των δυο σκοπιμοτήτων αλλά και της εξέλιξης των μεθόδων και των τεχνικών μέσων φυσικά.


Τι είναι αυτό όμως που εξελίσσει τις μεθόδους και τις τεχνικές;
Η συσσώρευση της γνώσης


Τι είναι αυτό που οδηγεί τους ανθρώπους στην αναζήτηση της γνώσεως;
Η ανάγκη να εξυπηρετηθεί κάποια σκοπιμότητα


Πως εκφράζεται μια σκοπιμότητα;
Υπό την μορφή ερώτησης(προς τον εαυτό μας ή προς άλλους)


Υπάρχουν όμως μερικές ερωτήσεις οι οποίες συναντώνται ξανά και ξανά με την πάροδο του χρόνου στην φιλοσοφία, ερωτήσεις όπως:


-        Τι είναι ο άνθρωπος;
-        Ποιο το νόημα της ζωής;
-        Υπάρχει ζωή μετά από τον θάνατο;
-        Υπάρχει θεός;
-        Υπάρχει «πνεύμα» και αν ναι τι το συνιστά;


Αυτού του είδους οι ερωτήσεις είναι τόσο συχνές και τόσο κοινές, που μοιάζει λες και αποτελούν τις εμμονές της ανθρώπινης διανόησης, μια μόνιμη φαγούρα σε σημείο που δεν μπορούμε να ξύσουμε με το χέρι μας, για αυτό προσπαθούμε να το προσεγγίσουμε με το νου μας.
Και τίθεται εδώ το εξής ερώτημα


Μπορούν να απαντηθούν αυτές οι ερωτήσεις ή μήπως πρέπει να τις ξεπεράσουμε για να αποδεσμευθούμε από αυτές;


Ο Νίτσε για παράδειγμα θεωρούσε ότι για να προοδεύσει ο άνθρωπος, έπρεπε να σκοτώσει τον θεό, να πάψει δηλαδή να εξαρτάται από μια ανώτερη δύναμη, την οποία εξάρτηση εκμεταλλευόταν και καλλιεργούσε το εκάστοτε ιερατείο για να μπορεί να τον χειραγωγεί.


Ένας από τους λόγους για τους οποίους καταφεύγουν οι άνθρωποι στην θρησκεία είναι ο εφησυχασμός που τους παρέχει απέναντι στο φόβο του θανάτου. Όλες ή έστω η συντριπτική πλειοψηφία των θρησκειών επινοούν έναν τρόπο για να σκοτώσουν τον θάνατο.


Η κάθε θρησκεία δίδει και από μια απάντηση σε αυτό, όμως ο συνδετικός κρίκος δεν είναι η απάντηση αλλά η ερώτηση, και υπό αυτήν την έννοια όπως είπα και παραπάνω, έχουν μεγαλύτερη αξία οι ερωτήσεις από ότι οι απαντήσεις. Και επειδή χαρακτήρισα και την επιστήμη ως την ισχυρότερη θρησκεία της εποχής μας, ας πούμε δυο λόγια για αυτήν.


Η επιστήμη σήμερα, όπως και σε κάθε εποχή, προσπαθεί να πλασάρει τον εαυτό της ως «ορθό λόγο». Μπορεί στις μέρες μας σε πολλούς η θρησκεία, η πιο σωστά το δόγμα της, να μοιάζει πέρα για πέρα «ανορθολογικό», όμως στο μεσαίωνα, στο θρόνο που κάθεται σήμερα η επιστήμη καθόταν η κυρίαρχη της εποχής θρησκεία στην Ευρώπη, ο Χριστιανισμός. Για τους χριστιανούς ας πούμε του μεσαίωνα, ο πιο ορθός λόγος ήταν ο λόγος του θεού, ο οποίος φανερωνόταν σε κάποιους εκλεκτούς δια της αποκαλύψεως[3](η θεία φώτιση όπως την ονόμαζε ο Αυγουστίνος).[4]


Ας επιστρέψουμε όμως στην σύγχρονη επιστήμη και ας δούμε τη σχέση της με το φόβο του θανάτου. Στις μέρες μας λοιπόν μπορεί η επιστήμη να μην μας εγγυάται την αιώνια ζωή, καταφέρνει όμως να κάνει κάτι άλλο, να παρατείνει ως ένα βαθμό την ζωή, να απομακρύνει, έστω και προσωρινά τον θάνατο(ταυτόχρονα βέβαια εφευρίσκει και χιλιάδες τρόπους για να τον επιφέρει, και εκεί δείχνει να είναι περισσότερο αποτελεσματική, όμως αυτό τείνουμε να το παρακάμπτουμε).


Υπό αυτή την έννοια και μιλώντας με όρους μαρξιστικούς ο σκελετός/βάση της επιστήμης, ως μορφή και αυτή φιλοσοφίας, είναι οι ίδιες οι ερωτήσεις/σκοπιμότητες(πως θα αποφύγουμε το θάνατο;) και το εποικοδόμημα είναι οι απαντήσεις(έτσι, έτσι, έτσι ή έτσι).


Όταν τις ερωτήσεις τις κάνει η εκκλησία, οι απαντήσεις θα εξυπηρετούν τους δικούς της σκοπούς, άρα και θα προσπαθήσει να επιβάλει την συγκεκριμένη εκδοχή στο «ποίμνιο». Οι ιδέες του Σωκράτη για παράδειγμα, όπως τον γνωρίσαμε από τον Πλάτωνα, θεωρήθηκαν επικίνδυνες για το κυρίαρχο δόγμα της εποχής του και εκτελέστηκε. Κατά την περίοδο του ευρωπαϊκού μεσαίωνα όμως, με όχημα τον νεοπλατωνισμό, πολλές από τις ιδέες αυτές ενσωματώθηκαν και εξυπηρέτησαν το κυρίαρχο δόγμα.
Η πάγια ερώτηση/εμμονή/σκοπιμότητα λοιπόν για τους επίδοξους εξουσιαστές είναι
«τι μέσα θα χρησιμοποιήσω και πως ώστε να επιβάλω την εξουσία μου στους άλλους;»
Αυτή ακριβώς είναι και η φιλοσοφία τους και αυτό ονομάζουν εκείνοι «επιστήμη».


Με λίγα λόγια καταλήγουμε στο ότι η επιστήμη/φιλοσοφία είναι κάτι το απολύτως σχετικό και καθορίζεται με τη σειρά της από βασικές και ουσιαστικές ερωτήσεις, όπως.


-        Ποιόν αφορά;(υποκείμενο)
-        Ποια είναι η εκάστοτε σκοπιμότητα;(αντικείμενο)
-        Πόσο καλά τα καταφέρνει να εξυπηρετήσει τη σκοπιμότητα αυτή;(αποτέλεσμα)


Από την άλλη τώρα βλέπω πως η αρχική μου πρόταση μπάζει από παντού
Δεν μπορούμε να πούμε ότι η ουσία της φιλοσοφίας/επιστήμης βρίσκεται περισσότερο στις ερωτήσεις από ότι στις απαντήσεις, αφού είναι απαραίτητες εξ ίσου και οι δυο για να μπορεί να υπάρχει συνέχεια.
Βάσει και της υποσημείωσης αρ. 2 οι ίδιες οι απαντήσεις είναι και ερωτήσεις ταυτόχρονα, αφού στην ουσία καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενο των επόμενων ερωτήσεων. Μήπως όμως αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν απαντήσεις αλλά μόνο ερωτήσεις τελικά(οπότε ίσως η πρόταση μου να μην μπάζει και τόσο);


Χμ… δεν βλέπω να έχει έξοδο αυτός ο λαβύρινθος, όσο τον διασχίζω τόσο φτιάχνονται και καινούριοι διάδρομοι θαρρώ. Η προσπάθεια για απάντηση στην αρχική διαπίστωση οδηγεί σε ένα ατέρμονο δίκτυο από ερωτήσεις που προεκτείνεται προς πάσα κατεύθυνση.

Είναι προτιμότερο για το καλό όλων μας να παύσω εδώ την καταγραφή αυτής της αλληλουχίας σκέψεων πριν χάσουμε  την μπάλα ομαδικώς.

Άντε καληνύχτα


Λαγωνικάκης Φραγκίσκος(Poexania)

---

[1] Για να μην σας μπαίνουν …ιδέες, δεν κάνω στροφή προς τον ιδεαλισμό(απο την άλλη λένε ότι όποιος έχει τη μύγα...).

[2] Για να κάνω στον εαυτό μου τον δικηγόρο του διαβόλου οφείλω να πω ότι με όσα ξέρουμε σήμερα για το φως, άσχετα αν είναι αληθή ή ψευδή, η ίδια η λέξη σημαίνει για εμάς κάτι διαφορετικό από ότι σήμαινε για τον Αυγουστίνο και υπό αυτήν την έννοια, αλλάζει ως ένα βαθμό και η ίδια η φύση της ερώτησης «τι είναι φώς». Για τις ανάγκες του άρθρου, θα λειτουργήσω αφαιρετικά και δεν θα το λάβω αυτό υπόψη μου, τόσο στο συγκεκριμένο ερώτημα όσο και στα υπόλοιπα ερωτήματα που θα παραθέσω.

[3] Βέβαια υπήρχαν και θεολόγοι που υποστήριζαν ότι υπήρχαν και άλλοι, πιο «επιστημονικοί» τρόποι να προσεγγίσουμε την αλήθεια που πηγάζει από τον θεό.

[4] Το χριστιανικό δόγμα ήταν ταυτόχρονα κυρίαρχη θρησκεία, φιλοσοφία και επιστήμη