Η στάση των κομμουνιστών απέναντι στην αστική δημοκρατία

Το κείμενο που ακολουθεί, είναι του Δημήτρη Σάρλη, αποτελεί απόσπασμα από άρθρο της ΚΟΜΕΠ με τίτλο "Δυο ριζικά διαφορετικές πολιτικές", του 1975 και είναι επιλογή, προτροπή και παρότρυνση για δημοσίευση στο γλόμπινγκ από πολύ καλό Φίλο και Συναγωνιστή.

Οι κομμουνιστές που είναι άξιοι του ονόματος τους καθορίζουν τη θέση τους απέναντι στην αστική δημοκρατία, ξεκινώντας από τον ολόπλευρο υπολογισμό της φύσης και του ρόλου της, καθώς και των ιδιομορφιών της κάθε φορά πολιτικής κατάστασης μέσα στην οποία αγωνίζονται. Γι' αυτό και η θέση τους αυτή είναι όχι στατική, αλλά διαλεκτική. Περιέχει και στοιχεία που είναι πάγια και στοιχεία που μεταβάλλονται ανάλογα με την κατάσταση.

Η πρώτη και βασικότερη πλευρά που παίρνουν υπόψη τους, συνίσταται στο γεγονός ότι το καπιταλιστικό σύστημα, με οποιαδήποτε πολιτική πρόσοψη και αν παρουσιάζεται, παραμένει πάντα σύστημα αδικίας, εκμετάλλευσης και καταπίεσης, δικτατορία της αστικής τάξης ενάντια στις εργαζόμενες μάζες. Στην εποχή μας, που στο καπιταλιστικό σύστημα κυριαρχούν τα μονοπώλια, η αστική δημοκρατία στην ουσία της είναι πολιτική μορφή της δικτατορίας των μονοπωλίων.

Από αυτό ακριβώς το γεγονός πηγάζει η θεμελιώδης θέση ότι οι κομμουνιστές, σαν αδιάλλακτοι εχθροί του καπιταλισμού, είναι κατ' αρχήν αντίπαλοι της αστικής δημοκρατίας.

Η άλλη σημαντική πλευρά, που επίσης υπολογίζουν οι κομμουνιστές είναι οι συνθήκες πάλης που έχουν οι εργαζόμενες μάζες στην αστική δημοκρατία. Πρώτα απ' όλα, η αστική τάξη δεν μπορεί να ασκήσει την κυριαρχία της με κοινοβουλευτική δημοκρατική μορφή, χωρίς ταυτόχρονα να δώσει, παρά τη θέλησή της, στην εργατική τάξη κάποια έστω περιορισμένης σημασίας όπλα. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι οι εργαζόμενες μάζες με την σκληρή, και πολλές φορές αιματηρή πάλη τους, κατακτούν ελευθερίες και δικαιώματα.

Χάρη σ' αυτούς τους δυο παράγοντες και κυρίως στο δεύτερο, η αστική δημοκρατία, παρά τον περιορισμένο και αντιλαϊκό χαρακτήρα της, περιέχει δυο σημαντικά για τη λαϊκή πάλη στοιχεία. Το ένα είναι η ύπαρξη και η δράση των μαζικών, πολιτικών, οικονομικών και εκπολιτιστικών οργανώσεων της εργατικής τάξης και των άλλων εργαζομένων. Το άλλο είναι η ύπαρξη κεντρικών και τοπικών αντιπροσωπευτικών θεσμών και η δυνατότητα των εργαζομένων να κατακτήσουν θέσεις στα αντίστοιχα αιρετά όργανα (κοινοβούλια, δήμοι, κοινότητες). Φυσικά και τα δυο αυτά στοιχεία φέρνουν πάντα έντονη την αστική σφραγίδα, περιχαρακώνονται με ένα σωρό περιορισμούς για να είναι όσο το δυνατό πιο ακίνδυνα για την αστική τάξη. Είναι επίσης γνωστό ότι η ευρύτητα των στοιχείων αυτών διαφέρει από τη μια αστική δημοκρατική χώρα στην άλλη και από τη μια πολιτική στιγμή στην άλλη, σε εξάρτηση κυρίως από το συσχετισμό των δυνάμεων. Ωστόσο, παρ' όλα αυτά, η ύπαρξη αυτών των δυο στοιχείων επιδρά ευνοϊκά στις συνθήκες της ταξικής πάλης των εργαζομένων. Είναι αυτονόητο ότι όσο πιο ισχυρές είναι οι θέσεις που κατακτούν οι εργαζόμενοι, αξιοποιώντας και διευρύνοντας τα στοιχεία αυτά, τόσο πιο ευνοϊκές γίνονται οι συνθήκες της πάλης τους.

Από αυτή την τελευταία αλήθεια βγαίνουν δυο πολιτικά συμπεράσματα για την πρακτική δράση των κομμουνιστών. Το πρώτο συνίσταται στο καθήκον των κομμουνιστών να πρωτοστατούν στον αγώνα για τη διεύρυνση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των εργαζομένων, για τον εκδημοκρατισμό όλων των τομέων της κοινωνικής δραστηριότητας. Το δεύτερο υποχρεώνει τους κομμουνιστές να υπερασπίζονται την αστική δημοκρατία μπροστά στον κίνδυνο ανατροπής της από το φασισμό. Ταυτόχρονα, όμως, τους υπαγορεύει να μην ξεχνάνε τον πραγματικό ταξικό χαρακτήρα της και τους υποδείχνει ότι, ακριβώς για το λόγο αυτό, πρέπει να την υποστηρίζουν, χωρίς να σταματάνε τη κριτική της αντιλαϊκής ουσίας της, έτσι που η πάλη τους κατά του φασισμού και υπέρ της αστικής δημοκρατίας να μην οδηγεί στη διαιώνιση της τελευταίας, αλλά να συμβάλλει στη δημιουργία των υποκειμενικών προϋποθέσεων της ανόδου της εργατικής τάξης και των άλλων εργαζομένων στην εξουσία.

[...]

Οποιος μελετήσει έστω και συνοπτικά τα προβλήματα με τα οποία ασχολείται το αστικό κοινοβούλιο και τον τρόπο με τον οποίο τα αντιμετωπίζει, οδηγείται στις επόμενες βασικές διαπιστώσεις.

Τα δικαιώματα του κοινοβουλίου περιορίζονται και αντίστοιχα ενισχύεται η εξουσία των εκτελεστικών οργάνων. Τα ζητήματα που αφορούν τις ένοπλες δυνάμεις και την εξωτερική πολιτική στην πραγματικότητα βρίσκονται έξω από τον έλεγχο του κοινοβουλίου. Και αν κανένα από αυτά έρθει στο κοινοβούλιο, έρχεται εκ των υστέρων, σαν τετελεσμένο γεγονός, με σκοπό την τυπική έγκριση της λύσης που έδοσαν σ' αυτό τα εκτελεστικά όργανα. Αυτό π.χ., συνέβη με την ελληνοαμερικανική συμφωνία - πλαίσιο για τις στρατιωτικές βάσεις.

Ταυτόχρονα, το κοινοβούλιο χρησιμοποιείται για την ψήφιση αντιδημοκρατικών αντεργατικών και γενικά αντιλαϊκών νόμων. Την έκταση που παίρνει αυτή η δραστηριότητα του κοινοβουλίου την δείχνουν πολύ παραστατικά ο αριθμός και το περιεχόμενο των νόμων που ψηφίστηκαν το τελευταίο διάστημα.

Εξυπακούεται ότι όλα αυτά δεν μπορεί παρά να μειώνουν το κύρος του κοινοβουλίου στα μάτια του λαού. Αλλά η ευθύνη για αυτήν την μείωση του κύρους του βαραίνει αποκλειστικά την αστική τάξη, τα μονοπώλια, γιατί και ο περιορισμός των δικαιωμάτων του κοινοβουλίου και η χρησιμοποίησή του για επιβολή αντιλαϊκών νόμων γίνονται σε τελευταία ανάλυση από τα μονοπώλια και αποβλέπουν στην αποκλειστική εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους.

Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι τα μονοπώλια, ενώ από τη μια μεριά ρίχνουν μόνα τους το κύρος του κοινοβουλίου, χρησιμοποιώντας το με τον παραπάνω τρόπο, από την άλλη μεριά, προσπαθούν τα ίδια, μέσω του προπαγανδιστικού μηχανισμού που βρίσκεται στην υπηρεσία τους, να ανεβάζουν μέσα στο λαό το κύρος αυτό, παρουσιάζοντας το κοινοβούλιο σαν όργανο που δήθεν εκφράζει τη λαϊκή κυριαρχία, φροντίζει για τα λαϊκά συμφέροντα κλπ. Φυσικά, εδώ δεν υπάρχει τίποτα το παράξενο, γιατί η προσπάθεια αυτή εντάσσεται στην μακροπρόθεσμη στρατηγική των μονοπωλίων, αποβλέπει στη διαιώνιση της κυριαρχίας τους. Τι λοιπόν πρέπει να κάνουν στην προκειμένη περίπτωση οι κομμουνιστές; Να λένε στις μάζες την αλήθεια για το ρόλο του κοινοβουλίου, να τους δείχνουν τι πραγματικά μπορούν να περιμένουν από αυτό ή αντίθετα να τους την κρύβουν, να εξωραΐζουν το ρόλο του και να προσπαθούν να ανεβάσουν το κύρος του στα μάτια τoυς; Είναι φανερό ότι και μόνο η ευθύνη που έχουν οι κομμουνιστές απέναντι στις εργατι­κές και γενικά τις εργαζόμενες μάζες τους επιβάλλει να ενεργούν με τον πρώτο τρόπο, να δείχνουν τον πραγματικό ρόλο του κοινοβουλίου. Το ίδιο φυσικά πράγμα επιβάλλουν στους κομμουνιστές και τα συμφέροντα της πάλης για τη σοσιαλιστική δημοκρατία η οποία θα μένει πάντα μακρινό όνειρο, αν οι κομμουνιστές έβαζαν σαν καθήκον τους την εξύψωση του κύρους του αστικού κοινοβουλίου. Άλλωστε ο καθένας καταλαβαίνει ότι πίστη στις αρχές του επιστημονικού σοσιαλισμού και προσπάθεια ανύψωσης της αίγλης του αστικού κοινοβουλίου είναι πράγματα αλληλοαποκλειόμενα.

[...]

Στον καπιταλισμό, το κοινοβούλιο είναι πολιτικό όργανο της αστικής κυριαρχίας. Επομένως αυτή καθ' εαυτή η ύπαρξή του κάθε άλλο παρά επαναστατική σημασία έχει. Αυτό, για τους οπαδούς του ιστορικού υλισμού, αποτελεί χιλιοαποδειγμένη από την ιστορία και πολύ στοιχειώδικη αλήθεια. Ας πάρουμε π.χ., τις ΗΠΑ, την Αγγλία και άλλες καπιταλιστικές χώρες, όπου το «συνταγματικό κοινοβουλευτικό πλαίσιο» έχει μακρόχρονη ύπαρξη. Ποια είναι η σημασία που είχε αυτή η ύπαρξη; Είναι φανερό ότι η σημασία της μόνο επαναστατική δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί. Και η καλύτερη απόδειξη γι' αυτό είναι το γεγονός ότι συνεχίζει να υπάρχει στις χώρες αυτές το καπιταλιστικό σύστημα. Είναι επίσης φανερό ότι στην απίθανη περίπτωση που οι μαρξιστές των χωρών αυτών έκαναν το τρομερό λάθος να υποστηρίξουν το πλαίσιο αυτό ανεπιφύλακτα σε όλες τις καταστάσεις και να του ανεβάσουν το κύρος, το αποτέλεσμα θα ήταν όχι η προώθηση της επαναστατικής υπόθεσης, αλλά αντίθετα η διαιώνιση του καπιταλισμού.

Το γεγονός ότι η εργατική τάξη προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τους αστικούς κοινοβουλευτικούς θεσμούς για τα συμφέροντά της και για τους επαναστατικούς σκοπούς της δεν σημαίνει καθόλου ότι οι θεσμοί αυτοί έχουν επαναστατική σημασία. Τέτια σημασία έχει μόνο ότι με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο βοηθάει στην επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας. Επομένως εδώ επαναστατική σημασία έχει όχι το αστικό κοινοβούλιο, αλλά μόνο η χρησιμοποίησή του από την πρωτοπορεία της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων. Το ίδιο ισχύει, τηρουμένων φυσικά των αναλογιών, και για κάθε άλλο καπιταλιστικό θεσμό ή αντιδραστική οργάνωση. Αν, π.χ., εκπρόσωποι του επαναστατικού συνδικαλιστικού κινήματος μιας καπιταλιστικής χώρας μπουν σε ένα αντιδραστικό συνδικάτο για να κάνουν δουλιά σ' αυτό, η είσοδος τους δεν προσδίδει αυτόματα επαναστατική σημασία στο συνδικάτο αυτό. Επαναστατική σημασία έχει μόνο η δουλιά τους, ενώ το συνδικάτο παραμένει αντιδραστικό, εννοείται, μέχρι τη στιγμή που, χάρη σ' αυτή την επαναστατική δουλιά, η πλειοψηφία των μελών του και η διοίκησή του περάσουν στις θέσεις του επαναστατικού συνδικαλισμού.

Τα παραπάνω βέβαια έχουν σχέση με την αξιοποίηση του κοινοβουλίου και όλων των αστικών αντιπροσωπευτικών θεσμών στην πάλη για την ικανοποίηση των άμεσων αιτημάτων του λαού και για τη δημιουργία του υποκειμενικού παράγοντα της επανάστασης. Και όπως είναι γνωστό, η χρησιμοποίηση αυτή είναι κάτω απ' όλες τις συνθήκες υποχρεωτική και δίνει πάντα θετικά αποτελέσματα, με τον όρο φυσικά, ότι θα είναι πραγματικά επαναστατική.

Οσον αφορά τώρα τη χρησιμοποίηση του κοινοβουλίου σαν δρόμου για την άνοδο της εργατικής τάξης και των συμμάχων της στην εξουσία, αυτή αποτελεί από πολλές απόψεις τελείως ξεχωριστό θέμα. Και αποτελεί πρώτα απ' όλα για το λόγο ότι, ενώ ο πρώτος τρόπος χρήσιμοποίησης του είναι αναγκαίος και δυνατός σε όλες τις χώρες που έχουν αστικό κοινοβουλευτικό πολίτευμα, δεν συμβαίνει το ίδιο με το δεύτερο τρόπο. Η ιστορία γνωρίζει περιπτώσεις ανόδου της εργατικής τάξης στην εξουσία σε χώρες, όπου οι κοινοβουλευτικοί θεσμοί ή δεν υπήρχαν καθόλου ή δεν υπήρχαν τη στιγμή πραγματοποίησης αυτής της ανόδου. Γνωρίζει επίσης και περιπτώσεις χωρών, όπου η άνοδος αυτή πραγματοποιήθηκε σε περίοδο ύπαρξης του αστικού κοινοβουλίου, αλλά έξω από αυτό και ενάντια σ' αυτό.

Θεωρητικά, βέβαια, η άνοδος της εργατικής τάξης στην εξουσία μέσω του κοινοβουλίου δεν αποκλείεται, αλλά η πραγματοποίησή της ή μη είναι ένα θέμα που λύνεται ξεχωριστά σε κάθε χώρα και εξαρτάται από τις ιδιομορφίες της ιστορικής της ανάπτυξης, από τις παραδόσεις της, από το συσχετισμό των δυνάμεων και κυρίως από τη στάση των αντιδραστικών δυνάμεων. Εφόσον οι παράγοντες αυτοί επιτρέπουν ένα τέτιο δρόμο, το κύριο στο δρόμο αυτό θα είναι όχι φυσικά το κοινοβούλιο, αλλά το μαζικό κίνημα και η εξωκοινοβουλευτική πάλη του.

Πρέπει όμως να τονιστεί ότι και σ' αυτήν την περίπτωση, μέχρι την πετυχημένη ολοκλήρωση αυτού του δρόμου, το κοινοβούλιο διατηρεί τον προηγούμενο χαρακτήρα του. Επαναστατικό χαρακτήρα παίρνει μόνο αφού, χάρη στην άνοδο της εργατικής τάξης και των συμμάχων της στην εξουσία, αλλάξει το ταξικό του περιεχόμενο, περάσει από την υπηρεσία της αστικής τάξης στην υπηρεσία του εργαζόμενου λαού, πράγμα που ενδέχεται να επιφέρει ορισμένες τροποποιήσεις της μορφής του.

Απ' όλα τα παραπάνω βγαίνει το συμπέρασμα ότι, αντίθετα από τους ισχυρισμούς των αναθεωρητών, η υπεράσπιση του κοινοβουλευτικού πλαισίου δεν μπορεί ποτέ να αποτελεί «βασικό σημείο επαναστατικής σημασίας». Το ίδιο ασφαλώς ισχύει και για τη χώρα μας, η οποία από την άποψη αυτή δεν μπορεί να παρουσιάζει καμιά ιδιομορφία, γιατί απλούστατα η δημοκρατία των μονοπωλίων είναι παντού η ίδια στην ουσία της, παίζει σε όλες τις χώρες τον ίδιο ταξικό ρόλο. Το ότι οι αναθεωρητές φτάνουν στο σημείο να διατυπώνουν μια τόσο εξώφθαλμη αντιμαρξιστική αντίληψη, είναι κάτι που δεν συνδέεται καθόλου με τις ιδιαίτερες συνθήκες της χώρας μας, αλλά που αποτελεί προϊόν και έκφραση του «ελληνικού δρόμου προς τον ελληνικό σοσιαλισμό» τους.

Στον τόπο μας έχει εξαντλητικά αποδειχτεί ότι ο «ελληνικός δρόμος» τους προς το σοσιαλισμό συνίσταται στην απολυτοποίηση του κοινοβουλευτικού δρόμου και ότι ο «ελληνικός σοσιαλισμός» τους, εκτός απ' όλες τις άλλες αντιμαρξιστικές πλευρές του, προβλέπει ένα τέτιο πολιτικό εποικοδόμημα, το οποίο στην πραγματικότητα αποτελεί βελτιωμένη έκδοση του σημερινού «κοινοβουλευτικού πλαισίου».[...]


Σημείωση: Ο Δημήτρης Σάρλης, υπήρξε μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ, υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής, μόνιμος αξιωματικός. Για όποιον θέλει να διαβάσει περισσότερα για τον Δ. Σάρλη, ας δει τον παρακάτω σύνδεσμο.

http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/story.do?id=1191248