Το μπλόκο (1964)

Μετά από πολύ καιρό επιστρέφω με την παρουσίαση μιας ταινίας. Η συγκεκριμένη αφιερώνεται στα 70χρονά του ΕΑΜ, που κλείνουν αυτές τις μέρες. Δεν θα κάτσουμε να αναλύσουμε τα γεγονότα που οδήγησαν στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, παρότι κάτι τέτοιο είναι θα έλεγα… επίκαιρο, αφού η βαθύτερη αιτία του ήταν η κρίση του 1929-33 και η υποτροπή της το 1938, αλλά και η ανατροπή του σοσιαλισμού, που αποτελούσε αγκάθι τότε, που θα άνοιγε και μια ακόμα αγορά (όπως παρακινούσε και ο οπορτουνιστής χρόνια ήδη, Καρλ Κάουτσκι θεωρητικός ηγέτης της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας). Εδώ θα ασχοληθούμε με την ηρωική αντίσταση του ελληνικού λαού όπως αυτή εκφράστηκε μέσα από το ΕΑΜ.


  Η ταινία που μου ήταν παντελώς άγνωστη, παρουσιάστηκε πρόσφατα από το Ριζοσπάστη, σε ένα συγκλονιστικό άρθρο, (επί τη ευκαιρία της νέας διανομής της ταινίας από τη New Star), από αυτά που είναι για «να μαθαίνουν οι νεώτεροι», και το οποίο προτρέπω να διαβαστεί. Η ταινία λέγεται «Το Μπλόκο» και γυρίστηκε το 1964 από τον Άδωνι Κύρου, γνώμη μου είναι, ότι αποτελεί ένα χαμένο διαμάντι της ελληνικής φιλμογραφίας. Η ιστορία που στηρίζεται η ταινία είναι το μπλόκο της κοκκινιάς, ένα από τα γεγονότα που συνέβησαν στο τέλος της ναζιστικής κατοχής, όταν τον Αύγουστο (όπως το γεγονός της ταινίας) και το Σεπτέμβρη του 1944, οι αρχές κατοχής κάνανε τις τελευταίες προσπάθειες να ελέγξουν τις γειτονιές της Αθήνας και αυτές αντισταθήκανε με ότι διαθέτανε.

Όπως θα δείτε η ταινία δεν είναι ολόιδια με τα πραγματικά γεγονότα παρότι διατηρεί ντοκιμαντερίστικο στυλ. Αντιθέτως είναι μια γνήσια καλλιτεχνική ταινία μυθοπλασίας και όχι μια νατουραλιστική απλή απεικόνιση της πραγματικότητας. Ο σκηνοθέτης μέσα από το γεγονός μας κάνει να δούμε και να σκεφτούμε βαθύτερα. Η ιστορία που παρουσιάζεται είναι αυτή ενός μαυραγορίτη, που παντρεύεται μια γυναίκα που έχει δώσει τον εαυτό της στην αντίσταση. Ο μαυραγορίτης μας ονόματι Κοσμάς (τον ενσαρκώνει ο Κ. Καζάκος), είναι ένα ανθρωπάκι, ένας άνθρωπος φασουλής, που σκέφτεται μόνο τον εαυτό του και πως θα επιβιώσει. Αυτό εξηγεί και το «μπλέξιμο» του με την μαύρη αγορά. Ο ρόλος του χρησιμεύει σαν αντίθεση με όλη τη γειτονιά, αλλά ειδικότερα με τη γυναίκα που μόλις έχει παντρευτεί. Αυτή η αντίθεση λύνεται στο τέλος της ταινίας, όταν πραγματικά αντιλαμβάνεται το ρόλο του στην ιστορική κίνηση και για αυτό δίνει και τη ζωή του, ξεπερνώντας όλα τα προσωπικά του πάθη. Η εκτέλεση του λειτουργεί όπως η κάθαρση της αρχαίας τραγωδίας, όταν αυτός ένας άνθρωπος με τέτοιο ιστορικό καταλήγει να εκτελεστεί μαζί με τον λοχαγό του ΕΛΑΣ (τον ενσαρκώνει ο Μ. Κατράκης), που δεν προδίδει κανένα από τους αγωνιστές παρότι βασανίστηκε και έχει συνειδητά δώσει τη ζωή του για το κοινό σκοπό της κοινωνίας.

Αυτό που με εντυπωσίασε στην ταινία ήταν από τη μία ο συλλογικός ηρωισμός της γειτονιάς, που τον νιώθεις σε οποιοδήποτε πραγματικό έργο τέχνης ή ντοκουμέντο, αναφέρεται σε εκείνη την περίοδο (όχι όμως και στις εθνικόφρονες ταινίες, με σαμποτέρ της εποχής, που έδειχναν την αντίσταση όπως αυτοί θα θέλανε, έργο κάποιων «σούπερ ηρώων» καθοδηγούμενων από τη Μέση Ανατολή), αλλά και πάντα όταν ο λαός πραγματικά αποφασίζει να δράσει ενωμένος. Αυτός ο ηρωισμός είναι στην πραγματικότητα μια ακατάλυτη δύναμη που μπορεί να καταστρέψει και τις πιο ισχυρές δυνάμεις του ταξικού αντιπάλου. Από την άλλη το άλλο θέμα που προβάλλεται είναι αυτό της διένεξης μεταξύ του ατομικού και του συλλογικού. Ο Κοσμάς, τελικά επιλέγει να θέσει τον εαυτό του, εκεί που πρέπει, στο συλλογικό σκοπό. Είναι η ήττα του αστικού εγωισμού που ακριβώς αυτή αναδεικνύει τον ήρωα, τον άνθρωπο που είναι διατεθειμένος να δώσει την προσωπικότητα του στο γενικό καλό και μέσα από αυτή του την πράξη να την αναδείξει. Ακόμα και χωρίς να περιμένει κάποιο άμεσο συμφέρον. Η συνείδηση του ρόλου του κάθε ανθρώπου, μέσα στην ιστορία, μπορεί να του δώσει τεράστια δύναμη να ξεπεράσει όλες τις δυσκολίες που ο ρόλος αυτός του φορτώνει.

Το τελευταίο νομίζω είναι και το επιμύθιο για τις μέρες μας. Ακριβώς αυτό που επιζητείται και σήμερα, μέσα σε αυτές τις συνθήκες, είναι η συνειδητοποίηση από τους εργαζόμενους, του ρόλου τους στην ιστορία. Αυτό που ο Μαρξ έλεγε «τη μετατροπή της εργατικής τάξης από τάξη καθ’ εαυτή, σε τάξη για τον εαυτό της», δηλαδή από τάξη που αντικειμενικά υπάρχει στην κοινωνία σε τάξη που συνειδητοποιεί το ρόλο της στην ιστορία. Αυτό είναι το ζητούμενο για τους κομμουνιστές, να καταφέρουν δηλαδή να σπρώξουν την εργατική τάξη στο ρόλο της. Πως το πετυχαίνουν αυτό; Με την ζύμωση τους μέσα στην τάξη και την καθοδήγηση της όχι μόνο στα άμεσα οικονομικά αιτήματα-όπως αρέσκονται οι οπορτουνιστές και όλοι οι θαυμαστές/εξυμνητές του αυθόρμητου-, αλλά συνδυάζοντας αυτά τόσο με την πολιτική όσο και την ιδεολογική πάλη, με στόχο τη διαπαιδαγώγηση των εργαζομένων, σε μια πορεία που φυσικά και ο «παιδαγωγός θα διαπαιδαγωγηθεί». Και η ταξική ωριμότητα και εμπειρία των σημερινών κομμουνιστών δεν θα οδηγήσει ξανά σε λάθη τύπου Βάρκιζας ή Καζέρτας/Λιβάνου, που οδήγησαν στο θάνατο ή την εξορία, τους τότε αγωνιστές των μπλόκων της Αθήνας. Σε αυτή τη βάση εντάσσεται και η προσπάθεια που καταβάλλεται από τους κομμουνιστές για τη μη πληρωμή των χαρατσιών της κυβέρνησης, για να πληρώσει την πλουτοκρατία. Οι κομμουνιστές προσπαθούν να μη μείνουν οι εργαζόμενοι μόνο στο άμεσο οικονομικό αίτημα αλλά και στη βαθύτερη συνειδητοποίηση του χαρακτήρα της εποχής, της δύναμης της εργατικής τάξης για την ανατροπή του βάρβαρου σαπισμένου συστήματος.   
    
Την ταινία μπορείτε να κατεβάσετε από τα παρακάτω λινκς
Μέρος 1, 2, 3, 4