Συγκέντρωση και συγκεντροποίηση στον κλάδο των Super Markets (Γ' Μέρος)

Μετά από μια 25ετή περίοδο σταθερής ανάπτυξης των αλυσίδων μέσω της συγκέντρωσης (επανατοποθέτηση της αποσπώμενη υπεραξίας, ως επένδυση), ο ολοένα και αυξανόμενος ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου, οδηγεί την δεκαετία του `90 στην μάχη της συγκεντροποίησης, μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων. Μετά τα παντοπωλεία, τα μικρά καταστήματα και τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, τα οποία αποδείχτηκαν σχετικά εύκολη λεία για τους «μεγάλους» του κλάδου, σειρά είχαν οι μικρότερες αλυσίδες τοπικής εμβέλειας, αλλά και οι άμεσοι ανταγωνιστές, μεσαίου και μεγάλου μεγέθους.

Το αστικό κράτος από την μεριά του και στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του `90, έκανε ότι είναι δυνατόν ώστε να συνεχιστεί η διαδικασία μονοπώλησης του κλάδου τροφίμων, επεκτείνοντας τις δραστηριότητες των Σούπερ Μάρκετ (ελευθερώθηκε η πώληση φρέσκου ψωμιού, ψαριών, κρέατος και αλκοολούχων ποτών), υπογράφοντας κάθε επεκτατική κίνηση μέσω της Επιτροπής Ανταγωνισμού, ενώ προχώρησε στην επέκταση του ωραρίου (68ωρο) και στην εισαγωγή για πρώτη φορά των ελαστικών μορφών απασχόλησης.

Βέβαια ένας ακόμα, από τους σημαντικούς παράγοντες που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις του κλάδου και την κατακόρυφη αύξηση του ανταγωνισμού, ήταν η είσοδος των ξένων πολυεθνικών στην ελληνική αγορά από το 1990 και μετά.

Η πρώτη περίοδος συγκεντροποίησης  (1989 – 1997)

  

Κλικ για μεγένθυνση

Η πρώτη σημαντική εξαγορά του κλάδου πραγματοποιείται στα τέλη του 1989, όταν τα αδέρφια Μαρινόπουλοι εντάσσουν στον όμιλο τους την 6^η μεγαλύτερη επιχείρηση του κλάδου, την Tresko ΑΕΕ του Θωμά Ράμμου. Μέσω της Tresko, ο Όμιλος Μαρινόπουλου, κατάπιε μεταξύ του 1992 και του 1995,  4 κρητικές αλυσίδες που κατείχαν σημαντικά μερίδια στα αστικά κέντρα του νησιού, την Κρέτα Μάρκετ ΕΠΕ, την Ρέθυμνο Μάρκετ ΑΕ, την Μέγα Μάρκετ ΑΕ και τα Super Market Αλφα Μι (Μιχαηλίδης ΑΕΒΕ), ενώ παράλληλα επεκτάθηκε και στην Μακεδονία όπου εξαγόρασε το 1992 την σερραϊκή αλυσίδα Πασχαλιάς ΑΒΕΤΕ, όπως άλλωστε και στα Δωδεκάνησα όπου εξαγόρασε την Μιχ. Κοκκινίδης ΑΕ το 1996. Με αυτές τις κινήσεις ο Όμιλος Μαρινόπουλου, όχι μόνο διπλασίασε τα καταστήματα του δικτύου του, αλλά διπλασίασε και το μερίδιο της εγχώριας αγοράς που κατείχε φτάνοντας στο 12%.

Ως απάντηση, ο μεγάλος ανταγωνιστής της εποχής, η Αφοι Βερόπουλοι ΑΕΒΕ, εισχωρεί το 1993 στην Κρήτη μέσω της εξαγοράς του 60% της Χαλκιαδάκης ΑΕ (11 καταστήματα) και το 1993 εξαγοράζει και απορροφά το δίκτυο της Προμηθευτικής Ένωσης Παντοπωλών Αθηνά (24 καταστήματα), η οποία βρισκόταν μεταξύ των πρώτων 10 επιχειρήσεων του κλάδου και είχε καταστήματα εκτός από την Αθήνα και σε περιφερειακά αστικά κέντρα, όπως την Πάτρα, την Λαμία, την Χαλκίδα και αλλού.

Παρόμοια κινητικότητα ανέπτυξε και ο Διαμαντής Μασούτης στην Μακεδονία, ο οποίος ήδη από το 1985 άρχισε να απορροφά ντόπιες αλυσίδες και μεμονωμένα καταστήματα, ώστε να διασφαλίσει την κυριαρχία του στην Βόρεια Ελλάδα. Οι πιο σημαντικές από αυτές ήταν η εξαγορά της Φτηνής Αγοράς ΑΕ στην Καβάλα (1992) και των επιχειρήσεων του Δ. Γκαγκούτη (1995), Κόντρα ΑΕ & Δ. Γκαγκούτης & ΣΙΑ ΟΕ, που κατείχαν καταστήματα στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας.

Η πιο σημαντική όμως εξαγορά της εποχής, ανήκει στον όμιλο του Μ. Αποστόλου, την Ατλάντικ Supermarkets ΑΕ, μια εταιρεία που έχτισε ουσιαστικά το μερίδιο της στην αγορά, μέσα από τέτοιου είδους επιθετικές εξαγορές. Μέσα σε μια πενταετία, από το 1992 έως το 1996 εξαγόρασε 5 μεσαίες/μεγάλες αλυσίδες, η πιο σημαντική εκ των οποίων ήταν η Φάρμα Τετράς ΑΕΒΕ, τετραπλασιάζοντας από την μια το δίκτυο των καταστημάτων της (από 27 καταστήματα το 1992, έφτασε τα 101 το 1997) και τριπλασιάζοντας σχεδόν το μερίδιο αγοράς που αντιστοιχούσε στον κύκλο εργασιών της. Οι υπόλοιπες επιχειρήσεις που εξαγοράστηκαν από την Ατλάντικ, ήταν η Νικολαϊδης & Υιοί ΟΕ (1993), η Κυψέλη ΑΕΒΕ (1994), η Χριστόπουλος ΑΕΒΕ (1995) και η Image Hellas ΑΕ (1996).

Σημαντικές εξαγορές εκείνη την περίοδο πραγματοποίησε και η Πέντε ΑΕ του Βασ. Χειμωνίδη (ΓΑΛΑΞΙΑΣ) που απέκτησε την Αργώ Μάρκετ ΑΕΕ (1991), την τοπική αλυσίδα της Φθιώτιδας Πολιτικός ΑΕ (1993) ενώ απορρόφησε και τα καταστήματα της συνεταιριστικής αλυσίδας Μάρκετ Ελλάς (1994).

Εξαίρεση σε αυτήν την διαδικασία αποτελούν οι αλυσίδες των αδερφών Σκλαβενίτη και Παντελιάδη, οι οποίες συνεχίζουν να αναπτύσσονται χωρίς εξαγορές. Η πρώτη αυστηρά εντός του λεκανοπεδίου της Αττικής και βασιζόμενη στα υπερκαταστήματα των χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων, η δεύτερη στηριζόμενη στην παράλληλη ανάπτυξη καταστημάτων σούπερ μάρκετ (My Market) και cash & carry (Metro).

Σε αυτήν την φάση αξίζει να ξαναθυμηθούμε το διάγραμμα στο Α Μέρος, που παρουσίαζε την πορεία του μεριδίου των 10 μεγαλυτέρων αλυσίδων S/M και C/C από το 1988 μέχρι και το 2010. Θα εντοπίσετε εύκολα τις επιπτώσεις των συγχωνεύσεων και εξαγορών της περιόδου.

Η είσοδος των ξένων πολυεθνικών

Ήδη από το 1965, η Νίκη ΑΕ με το σκεπτικό να αποκτήσει πολύ γρήγορα το προβάδισμα σε σχέση με τους ανταγωνιστές της, συνεργάστηκε με την γαλλική εταιρεία Printemp (Prisunic) δημιουργώντας απο κοινού την αλυσίδα Prisunic Μαρινόπουλος. Στα ίδια χνάρια, οι Αφοί Βερόπουλοι το 1969, ξεκίνησαν ουσιαστικά ως franchise του ολλανδικού ομίλου Spar, με τον οποίον διατηρούν την συνεργασία τους μέχρι σήμερα, παρά το γεγονός πως από το 1973 αναπτύσσουν αυτόνομα την αλυσίδα τους.

Ωστόσο η πρώτη σοβαρή επεκτατική κίνηση, ξένης πολυεθνικής στο εγχώριο λιανεμπόριο τροφίμων, έρχεται στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το 1990 όταν ο γαλλικός κολοσσός Promodes, ιδρύει στην χώρα την Continent Hellas ΑΕ και εισάγει ουσιαστικά το νέο μοντέλο των Hypermarket, καταστήματα δηλαδή με εμβαδόν που ξεπερνά κατά πολύ τα 1.000 και 2.000 m2. Μεγάλη συζήτηση άνοιξε τότε με το μέγεθος αυτών των καταστημάτων καθώς δεν υπήρχε σχετική ρύθμιση σύμφωνα με την ισχύουσα πολεοδομική νομοθεσία, αλλά πολύ γρήγορα το αστικό κράτος έλυσε τα εμπόδια, υπερ των πολυεθνικών.

Το 1993 τα αδέρφια Μαρινόπουλοι, βλέποντας τα υπερμάρκετ ως μια νέα ευκαιρία ανάπτυξης των καταστημάτων και της κερδοφορίας τους, διακόπτουν την συνεργασία τους με την Prisunic, και συμπράττουν με την Continent Hellas, μέσω της Υπερμαρινόπουλος ΑΒΕΤΕ, ανταλλάζοντας μετοχές της τάξης του 20%.

Εντωμεταξύ το 1992 η βέλγικη Delhaize de Lion, εξαγοράζει το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών της ΑΒ Βασιλόπουλος ΑΕ ενώ την ίδια χρονιά εγκαινιάζει το πρώτο της κατάστημα Cash & Carry, η γερμανική αλυσίδα Metro, με την επωνυμία Makro Cash & Carry ΑΕΕ (μιας και η επωνυμία Μέτρο ήταν ήδη κατοχυρωμένη από τα καταστήματα του ομίλου Παντελιάδη). 

Το 1994 η Promodes βλέποντας τις ευκαιρίες στην ελληνική αγορά λιανεμπορίου, θα φέρει στην Ελλάδα και τα καταστήματα της θυγατρικής της εταιρείας Dia, εισάγοντας τα πρώτα καταστήματα discount κάτω απο την σκέπη της Dia Hellas AE τα οποία στην αρχή θα αγνοηθούν απο τις υπόλοιπες αλυσίδες. Η ραγδαία όμως ανάπτυξή τους καθώς διαπραγματεύονταν προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και κυρίως η έλευση, το 1998 της γερμανικής αλυσίδας discount Lidl και το 1999 του γαλλικού κολοσσού Carrefour, θα σημάνει την αρχή της δεύτερης περιόδου συγκεντροποίησης.

(Συνεχίζεται)

- Συγκέντρωση και συγκεντροποίηση στον κλάδο των Super Markets (Α' Μέρος)

- Συγκέντρωση και συγκεντροποίηση στον κλάδο των Super Markets (Β' Μέρος)