Συγκέντρωση και συγκεντροποίηση στον κλάδο των Super Markets (Δ' Μέρος)

Η δεύτερη περίοδος συγκεντροποίησης και η σύγκρουση των ομίλων  (1999 – 2010)

Κλικ για μεγέθυνση

Την είσοδο στην ελληνική αγορά της γαλλικής εταιρείας Carrefour το 1999, θα συνοδεύσει η σχεδόν ταυτόχρονη εξαγορά της Promodes SA στην Γαλλία, με αποτέλεσμα η Καρφούρ Ελλάς ΑΕ να αναλάβει άμεσα και τις δραστηριότητες της Promodes στην Ελλάδα, δηλαδή την Continent Hellas ΑΕ και την Dia Hellas ΑΕ. Παράλληλα οι γάλλοι θα απευθυνθούν στους ιδιοκτήτες του ομίλου Μαρινόπουλου με τον οποίο θα συμφωνήσουν την συγχώνευση όλων των επιχειρήσεων των δυο ομίλων στην Ελλάδα, ώστε να δημιουργηθεί μια κοινή εταιρεία η οποία θα ανήκει κατα 50% στον όμιλο Carrefour και κατα 50% στα αδέρφια Μαρινόπουλου. Το 2000 η συγχώνευση πραγματοποιείται και η νέα εταιρεία ονομάζεται Carrefour Μαρινόπουλος ΑΕ, η οποία απορροφά τις εταιρείες Νίκη ΑΕ, Υπερμαρινόπουλος ΑΒΕΤΕ, Μαρινόπουλος Βορ. Ελλάδας ABETE (πρώην Πασχαλιάς), Εταβίκ ΑΕ, ΚΕΑΠ ΑΕ και την Continent Hellas ΑΕ. Η Dia Hellas ΑΕ περνάει στα χέρια της μητρικής Carrefour SA.

Η δημιουργία του πανίσχυρου αυτού ομίλου στην Ελλάδα, σε συνδυασμό με την λειτουργία εντός του 1999 των πρώτων καταστημάτων του ομίλου Lidl & Schwarz, κάτω από την επωνυμία της Lidl Hellas & Σια ΕΕ (αξιοποιώντας με αυτόν τον τρόπο την νομοθεσία ώστε να μην υποχρεώνεται σε δημοσίευση των οικονομικών της στοιχείων), σήμανε συναγερμό στην αγορά των S/M. 

To ενδιαφέρον επικεντρώνεται την περίοδο 1999-2001 στην βόρεια Ελλάδα με επίκεντρο την Θεσσαλονίκη, καθώς παράλληλα με την εμφάνιση των ξένων πολυεθνικών Lidl και Carrefour, μερίδιο της μακεδονικής πίτας αρχίζουν να διεκδικούν και οι υπόλοιπες ισχυρές αλυσίδες της χώρας (Βασιλόπουλος, Ατλάντικ κλπ) οι οποίες δεν είχαν ακόμα εμφανιστεί στην περιοχή.

Η αρχή έγινε από τον Γεώργιο Μπίσκα, ο οποίος μέσω της Αφοί Μπίσκα ΑΒΕΕ (η οποία είχε κατάστημα και στην Βουλγαρία) εξαγοράζει το 1999 τα 14 καταστήματα της Δυο Άλφα ΑΕ ενώ δημιουργεί και καταστήματα Cash & Carry με την επωνυμία Μπίσκας Plus. Μέσα στο ίδιο έτος όμως το Μπίσκας Plus εξαγοράζεται από την Άλφα Δέλτα ΑΕ, μαζί με άλλες 2 επιχειρήσεις της οικογένειας Μπίσκα, την Mercato AE και την Αλλαντιν ΑΕ.

Τα «παιχνίδια» όμως των μικρομεσαίων θα σταματήσουν, μόλις μπει το 2000 στο παιχνίδι το μεγάλο αφεντικό της Θεσσαλονίκης, ο Διαμαντής Μασούτης, ο οποίος θα κινηθεί πολύ πιο επιθετικά από όλους εξαγοράζοντας μέσα σε μια διετία (2000-2001) συνολικά 92 καταστήματα στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, καταπίνοντας την Αφοί Μπίσκα ΑΒΕΕ, την Δυο Άλφα ΑΕ, την Bonie ΑΕ και τα καταστήματα του ομίλου της Άλφα Δέλτα ΑΕ (Άλφα Δελτα, Μπισκας Plus, Μercato AE, Αλλαντίν ΑΕ). Η Δ. Μασούτης ΑΕ κατάφερε με αυτές τις εξαγορές να διπλασιάσει σχεδόν, το μερίδιο του στην πανελλαδική πίτα από το 2,5% to 1999 στο 4,6% to 2002, και να γίνει ο απόλυτος κυρίαρχος στην αγορά της Θεσσαλονίκης με σχεδόν 100 καταστήματα (160 συνολικά στην Μακεδονία) και μερίδιο που άγγιζε το 35% το 2002 (από 14,3% το 1998), παρά την ισχυροποίηση του νέου ομίλου της Carrefour Mαρινόπουλος και την δραστηριοποίηση της Lidl στην Θεσσαλονίκη.

Εξαγορές που θα τον τοποθετήσουν στο τρένο των μεγάλων, πραγματοποίησε το 2000 και ο Νικ. Αρβανιτίδης, καθώς απέκτησε το δίκτυο καταστημάτων της Μάρκετ Γαλαξίας ΑΕ στους νομούς Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής όπου δεν είχε παρουσία, όπως επίσης τα καταστήματα της Γαλαξίας ΑΕΒΕ (πρώην Βήτα Σίγμα Μι Μάρκετ), της Ρόμβος ΕΠΕ και τα ΔΙΠΛΑ Discount (Άξονας ΑΕ). Λίγο αργότερα, το 2003, η Αρβανιτίδης ΑΕΕ θα βγει απο τα σύνορα της Μακεδονίας, εξαγοράζοντας τα καταστήματα της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Ιωαννίνων (ΑΣΕΛΕ ΑΕ).

Σημαντικό γεγονός για την ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας μέσα στο 2001, ήταν και η χρεωκοπία του Συνεταιρισμού Καταναλωτής - Konsum, τα καταστήματα του οποίου πέρασαν κατα μεγάλο μέρος στα χέρια της Πέντε ΑΕ (Γαλαξίας) η οποία ήταν μέτοχος του συνεταιρισμού, ενώ τα υπόλοιπα εξαγοράστηκαν απο άλλες αλυσίδες της περιοχής.

Η μάχη φουντώνει σε ολόκληρη την Ελλάδα, και άμεσα η βελγική Delhaize de Lion, μέσω της ΑΒ Βασιλόπουλος καταθέτει πρόταση εξαγοράς προς τον Δημήτρη Σπανό, για την εξαγορά των 57 καταστημάτων του δικτύου του Ομίλου Τροφό (46 καταστήματα S/M της Τροφό ΑΕ και 11 καταστήματα C/C της ΕΝΑ ΑΕ), ο οποίος το 2000 κατείχε την 9^η θέση βάση του κύκλου εργασιών του (225 εκατ. €), με μερίδιο κοντά στο 3% της ελληνικής αγοράς. Η εξαγορά ολοκληρώνεται το 2001 ενώ η εταιρεία Τροφό ΑΕ θα απορροφηθεί τελικά μέχρι το 2004, από την ΑΒ Βασιλόπουλος ΑΕ. Πρόκειται για την μεγαλύτερη εξαγορά της περιόδου καθώς με αυτήν την κίνηση η ΑΒ Βασιλόπουλος υπερδιπλασιάζει το δίκτυο καταστημάτων της, αποκτώντας πρόσβαση σε περιοχές όπου δεν είχε παρουσία (όπως στην Βόρεια Ελλάδα) ενώ εμφανίζεται πλέον και με καταστήματα Cash & Carry.

Η απάντηση της Αφοί Βερόπουλοι ΑΕΒΕ, έρχεται την ίδια χρονιά με την εξαγορά του δικτύου των 43 καταστημάτων της Πανεμπορικής ΑΕ (το 2000 κύκλος εργασιών 77 εκατ. €, 1.01% της ελληνικής αγοράς) στην Νότια Ελλάδα, με αποτέλεσμα σε κάποιες περιοχές να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο, όπως τον Βόλο, την Ζάκυνθο, τον Πύργο, την Ευρυτανία κ.α.

Δυναμικά κινήθηκε και η Ατλάντικ Super Markets AE, η αλυσίδα του Μ. Αποστόλου, συνεχίζοντας την επιθετική στρατηγική των προηγούμενων χρόνων, καθώς απορρόφησε τις δραστηριότητες του Ομίλου Λαουτάρη στην Στερεά Ελλάδα και Εύβοια (Γαληνός Λαουτάρης ΑΕ, Γαληνός Μπαλής ΑΕ - Παλμός, ΔΙΑΝ.ΕΛ. ΑΕ) με την μορφή της συγχώνευσης. Οι επιχειρήσεις του ομίλου Λαουτάρη (40 καταστήματα) είχαν καταγράψει το 2000 κύκλο εργασιών περίπου 125 εκατ. € (μερίδιο αγοράς 1.65%) και βρίσκονταν στην 13η θέση των αλυσίδων S/M και C/C. Το 2002 η Ατλάντικ θα προχωρήσει σε μια ακόμα εξαγορά (και τελευταία της), απορροφόντας τις δραστηριότητες της Αριστα ΑΕ η οποία είχε 19 καταστήματα στην Θεσσαλία και την Θεσσαλονίκη.

Από το 2002 και μέχρι το 2006 και μετά τις σοβαρές ανακατατάξεις της προηγούμενης περιόδου συγκεντροποίησης, ο αριθμός των εξαγορών και συγχωνεύσεων ελαττώνεται εκ μέρους των ισχυροποιημένων πλεον ομίλων του κλάδου. Αφού κατάφεραν μέσα σε μια τριετία, να "βγάλουν απο την μέση" πολλούς μικρομεσαίους αλλά και ισχυρούς αντιπάλους, με τις 10 μεγαλύτερες αλυσίδες να συγκεντρώνουν ένα επιπλέον 13% απο την πανελλαδική πίτα, η μάχη άρχισε να επικεντρώνεται πλεον σε περιοχές όπου τα μονοπώλια του κλάδου λόγω γεωγραφικών δυσκολιών, δεν είχαν ακόμα ισχυρή παρουσία.

 
Απο την μια η ανάπτυξη καταστημάτων με την μέθοδο franchise, σε περιοχές αμφίβολης ή μικρής κερδοφορίας (νησιά, κωμοπόλεις κλπ) και απο την άλλη η ανάπτυξη μικρών καταστημάτων γειτονιάς ώστε να καρπωθούν και το μερίδιο της αγοράς που είχε παραμείνει σε μικρά παντοπωλεία, μινι μάρκετ ή τοπικά σουπερ μαρκετ, αντικατέστησαν προσωρινά και σε ένα βαθμό, την συγκεντροποίηση ως κύριο μέσο ανάπτυξης των μεγάλων αλυσίδων η οποία αναθερμαίνεται ξανά από το 2007 και μετά.

Μεγάλη σημασία όμως έπαιξε και η ραγδαία ανάπτυξη που παρουσίασαν και τα καταστήματα hard discount, της Lidl και της Dia, τα οποία παρακάμπτωντας το χονδρεμπόριο και τις μεγάλες πολυεθνικές που ελέγχουν την παγκόσμια αγορά τροφίμων, όπως η Nestle, η Kraft, η Unilever κλπ, άρχισαν να πλασάρουν φτηνά προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, προσελκύοντας με αυτόν τον τρόπο μεγάλη μερίδα του ελληνικού καταναλωτικού κοινού. Αυτή η εξέλιξη ανάγκασε σταδιακά και τις υπόλοιπες αλυσίδες να εισάγουν στα ράφια του προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, είτε μόνες τους εφόσον είχαν την δυνατότητα (Carrefour, Delhaise, Βερόπουλος κλπ), είτε μέσω κοινών αγορών (ΕΛΟΜΑΣ, ΑΣΤΕΡΑΣ, ΑΣΠΙΔΑ κλπ) όσον αναφορά τις μικρότερες αλυσίδες και τα τοπικά Super Market.

Τα επιτυχή αποτελέσματα όμως κυρίως της Lidl, άρχισαν να προσελκύουν το επενδυτικό ενδιαφέρον και άλλων γερμανικών πολυεθνικών των discount καταστημάτων και το 2005 εισέρχεται στην Ελλάδα ο όμιλος Tengelmann με τα καταστήματα της Plus, ενώ 2 χρόνια αργότερα κάνει απόβαση στην χώρα και και το τρίτο γερμανικό μονοπώλιο, η Aldi, με στόχο την ανάπτυξη 250 καταστημάτων και την εξασφάλιση μεριδίου κοντά στο 20% της ελληνικής αγοράς.

Μια εξέλιξη όμως ανεξάρτητη απο τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς (εξαγορά της Plus από την Edeka στην Γερμανία) οδήγησε την Plus Hellas στην εξαγορά της από την ΑΒ Βασιλόπουλος το 2008, ενώ μέσα στο 2010 και η Aldi (για λόγους που δεν μας ενδιαφέρουν σε αυτό το θέμα) ανακοίνωσε την αποχώρηση της από την Ελλάδα, η οποία και ολοκληρώθηκε μέχρι το τέλος του 2010.

Όπως αναφέραμε και στο πρώτο μέρος της σύντομης αυτής μελέτης, σε ένα οξυμένο ανταγωνιστικό περιβάλλον, με κύριο χαρακτηριστικό την ανισόμετρη ανάπτυξη των επιχειρήσεων, οδηγούμαστε νομοτελειακά σε εξαγορές, αλλά και σε χρεωκοπίες εταιρειών, χωρίς αυτό να σημαίνει πως χρεωκοπούν και οι διοκτήτες τους. Τρανταχτό παράδειγμα η Ατλάντικ Supermarkets, η οποία υπέβαλλε αίτηση στο άρθρο 99 τον Αύγουστο του 2010 (και χρεωκόπησε οριστικά πριν λίγους μήνες), ενώ απο την άλλη ο Μ. Αποστόλου, διατήρησε στην κατοχή "του περιβάλλοντός του" μεγάλο μέρος της ιδιοκτησίας της παλαι ποτέ κραταιάς επιχείρησης, ανοίγοντας με αυτόν τον τρόπο μια νέα αλυσίδα στα τέλη του 2011 με την επωνυμία Welcome market.

Κλείνοντας αυτήν την μελέτη γύρω απο την συγκέντρωση και την συγκεντροποίηση στον κλάδο των S/M και C/C, θα αναφέρουμε πως από το 2007 φαίνεται να έχει ανοίξει ένας νέος κύκλος εξαγορών που θα ενταθεί το επόμενο διάστημα μέσα στην καπιταλιστική κρίση, αν και ακόμα πρόκειται για διάσπαρτες κινήσεις συγκεντροποίησης, με τελευταία την απορρόφηση το 2010 απο την Carrefour Μαρινόπουλος ΑΕ, της Dia Hellas AE, η οποία βρισκόταν ήδη στα χέρια της μητρικής Carrefour από το 1999. Αυτή η συγχώνευση βεβαίως δεν είχε τόσο χαρακτήρα συγκεντροποίησης, όσο μάλλον ανασύνταξης και αναδιοργάνωσης, απέναντι στην επέλαση στον χώρο των Discount (και όχι μόνο), της Lidl.

Συμπληρωματικά να αναφέρουμε πως οι σημαντικότερες εξαγορές τα τελευταία χρόνια είναι των Supermarket Ξυνός (2005) και Πειραϊκόν (2008) από την Carrefour Μαρινόπουλος, της Παπαγεωργίου ΑΕΕ από τον Σκλαβενίτη (2007), της Τροφίνο ΑΒΕΕ από τον Βερόπουλο (2007), της Πασχαλίδης ΑΕΕ από τον Μασούτη (2009), της Αλιμέντα Nova από την Μάρκετ ΙΝ (2007) και φυσικά των Plus Hellas & ΣΙΑ ΕΠΕ (2008) και Κορυφή ΑΕ (2009) από την ΑΒ Βασιλόπουλος. 

Σχετικά 

- Συγκέντρωση και συγκεντροποίηση στον κλάδο των Super Markets (Α' Μέρος)

- Συγκέντρωση και συγκεντροποίηση στον κλάδο των Super Markets (Β' Μέρος) 
- Συγκέντρωση και συγκεντροποίηση στον κλάδο των Super Markets (Γ' Μέρος) 

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν 

1) Εθνικό Τυπογραφείο - Ισολογισμοί ΑΕ/ΕΠΕ

2) Αποφάσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού - Εξαγορές στον κλάδο των S/M

3) Τα παραδοσιακά παντοπωλεία και το συνεταιριστικό τους κίνημα - Απ. Μαυρομάτης (2008)

4) Ο κλάδος των Supermarket στο ελληνικό λιανεμπόριο τροφίμων - Χρ. Νταβου (2008)

5) Προοπτικές του κλάδου Super market και Cash & Carry - Δημ. Ζουριδάκης (2006)

6) Μορφές Αγοράς και Βιομηχανία Τροφίμων - Η περίπτωση των Σουπερ Μάρκετ - Γ. Δρίτσα (2009)

7) Μελέτη Κλάδου Λιανεμπορίου - Τεύχος Β' - ICAP (2005)

8) Carrefour

9) Μασούτης

10) Μέτρο

11) Μάρκετ Ιν

12) Γαλαξίας

13) Ελομας

14) http://www.casss.gr/PressCenter/Articles/2151.aspx 

Μελετήθηκαν επίσης διάσπαρτα δημοσιεύματα των εφημερίδων Βήμα, Ελευθεροτυπία και Ριζοσπάστης τα οποία περιείχαν στοιχεία κλαδικών μελετών της AC Nielsen, του Πανοράματος των Ελληνικών Σουπερ Μάρκετ, της ΙΕΛΚΑ, της Hellastat και της ICAP, από το 1990 μέχρι σήμερα.