Το κομμουνιστικό κόμμα και οι νόμοι στον καπιταλισμό (μέρος 1ο)

Το αστικό κοινοβούλιο, εκεί που ψηφίζονται οι νόμοι

Μια συζήτηση που συχνά γίνεται ανάμεσα σε κομμουνιστές αφορά το ζήτημα της λεγόμενης “αστικής νομιμότητας”. Κατα πόσον ένα κομμουνιστικό κόμμα που δραστηριοποιείται μέσα στον καπιταλισμό πρέπει να “συμμορφώνεται” μ' αυτήν; ποια είναι η σωστή δόση νομιμότητας και ποια η σωστή δόση παρανομίας; ο Λένιν έλεγε “συνδυασμός νόμιμης και παράνομης δράσης” υπο οποιεσδήποτε συνθήκες.

Κατ' αρχήν, από μαρξιστική σκοπιά, οι νόμοι ενός κράτους είναι τμήμα του λεγόμενου εποικοδομήματος, είναι το δίκαιο που αντανακλά τα συμφέροντα της εκάστοτε κυρίαρχης τάξης. Στον καπιταλισμό η κυρίαρχη τάξη είναι η αστική, αυτή δηλαδή που χαρακτηρίζεται έτσι επειδή κατέχει στην ιδιοκτησία της τα μεγάλα, συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής. Οι μεγαλοεπιχειρηματίες, οι βιομήχανοι, οι εφοπλιστές είναι οι ατομικοί ιδιοκτήτες των μεγάλων εμπορικών καταστημάτων, των εμπορευμάτων που βρίσκονται εκεί μέσα, των κτιρίων, των μεγάλων εργαλειομηχανών, των μεγάλων καραβιών.

Τι σημαίνει “ιδιοκτησία”; σημαίνει έχω μια νομικής φύσεως σχέση με ένα αντικείμενο, π.χ το ρολόι μου. Το ρολόι αυτό από μόνο του, δεν γράφει κάπου πάνω του “ανήκω στον τάδε”. Η σχέση που έχει ένα αντικείμενο μ' εμένα, ορίζεται από τους νόμους. Σου λέει, το αγόρασες άρα ανήκει σε σένα. Κι αν κάποιος σου το πάρει χωρίς να σε ρωτήσει, παρά τη θέλησή σου, είναι κλέφτης, δηλαδή παραβιάζει το νόμο και πρέπει να τιμωρηθεί.

Το ρολόι, αν το καλοσκεφτούμε ενσωματώνει μέσα του ένα ορισμένο ποσό εργασίας. Κάποιος π.χ εξόρυξε το μέταλλο για την κάσα, το μπρασελέ, τους δείκτες. Κάποιος άλλος το επεξεργάστηκε το μέταλλο κι έδωσε σχήμα στα διάφορα εξαρτήματα. Κάποιος τρίτος τα συναρμολόγησε όλ' αυτά μαζί. Κάποιος άλλος, είχε στο μυαλό του το σχέδιο, τη μορφή του ρολογιού και το σχεδίασε στο χαρτί για να βλέπει αυτός που το φτιάχνει. Κάποιος άλλος, πολύ αργότερα, το κουβάλησε με το φορτηγό του, μαζί με άλλα καλούδια για να τα πάει να τα ξεφορτώσει στην αποθήκη. Κάποιος άλλος το αγόρασε απ' την αποθήκη και το βαλε στη βιτρίνα του, όπου το είδατε εσείς και πήγατε και το αγοράσατε. Όλη αυτή η ανθρώπινη δραστηριότητα βρίσκεται αφηρημένα “μέσα” στο ρολόι, δεν εννοούμε εδώ την τιμή του σε χρήμα, αυτή καθορίζεται απο χίλιους δυο παράγοντες. Κι επειδή πληρώσατε σύμφωνα με ένα καθορισμένο τρόπο συναλλαγής, με νόμο δηλαδή, αυτό το ρολόι λέμε είναι δική σου ιδιοκτησία.

όλες αυτές οι εγκαταστάσεις "ανήκουν" σε ένα
ή σε λιγοστά άτομα.

Ένα μεγάλο εργοστάσιο, με τα μηχανήματα, τις πρώτες ύλες και τα έτοιμα εμπορεύματα, ανήκουν στον εργοστασιάρχη. Δηλαδή ο εργοστασιάρχης έχει την ίδια νομική σχέση με όλ' αυτά. Βεβαίως, μπορεί να υπάρχει πινακίδα που να γράφει το όνομά του επάνω στο εργοστάσιο, αλλά η πραγματική φύση της ιδιοκτησίας εδώ είναι ότι αυτός είχε μπόλικο χρήμα και τα έφτιαξε όλ' αυτά. Που το βρήκε το χρήμα; ή το κληρονόμησε, ή το μάζεψε σιγά-σιγά. Πώς; με προσωπική δουλειά μόνο; Όχι μας λέει ο Μαρξ, για να γίνεις πλούσιος πρέπει να έχεις άτομα στη δούλεψή σου, να δουλεύουν για σένα και να εκμεταλλεύεσαι την επιπλέον αξία που παράγουν οι εργάτες που τη λέμε “υπεραξία”.

Πολλοί επιχειρηματίες συχνά κλαίγονται για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα τώρα στην κρίση, εγώ που πάλαιψα, προσπάθησα, δούλεψα από μικρός και ξέρω τι θα πει δουλειά κλπ. Η διαφορά του σε σχέση με τον απλό εργάτη είναι ότι ανέλαβε την πρωτοβουλία να φτιάξει π.χ ένα εργοστασιάκι, να πάρει εργάτες κλπ. Αν όλη η κοινωνία βρισκόταν σε φάση καπιταλιστικής ανάπτυξης, δηλαδή σε φάση συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης της παραγωγής, τότε υπήρχε σοβαρή πιθανότητα ο επιχειρηματίας να πάει καλά, να πλουτίσει, πάντα όμως εκμεταλλευόμενος την έξτρα αξία της δουλειάς των εργατών του που τη λέμε “υπεραξία”. Υπάρχουν φυσικά αμέτρητες και αφανείς περιπτώσεις επίδοξων επιχειρηματιών που δεν κατάφεραν τίποτα, έπεσαν έξω, δεν έπιασε το σχέδιό τους και καταστράφηκαν (κι αυτές οι περιπτώσεις είναι και οι περισσότερες). Ο καπιταλισμός δεν είναι ακριβοδίκαιος, ποτέ δεν ήταν, κι όσα σας λένε ότι δινει ευκαιρίες σε όλους είναι ιστορίες. Ελάχιστοι είν' αυτοί που εξασφαλίζουν πλούτη για άνετη ζωή, ακόμη πιο λίγοι αυτοί που εξασφάλισαν σκανδαλωδώς τεράστια πλούτη και τα κάνουν “μασούρια” που λέμε, δεν ξέρουν τι να τα κάνουν ενώ εργαζόμενοι ψωμολυσσάν, όπως γίνεται σήμερα. 600 δις ευρώ έχουν φυγαδευτεί από μεγαλοεπιχειρηματίες στο εξωτερικό, 350 δις είναι το χρέος της χώρας (τόκοι και επιτόκια είναι τα περισσότερα) κι εγώ είμαι με πέντε ευρώ μέχρι το τέλος της βδομάδας. Όλ' αυτά τα δισεκατομμύρια δεν πρέπει να τα σκεφτόμαστε σαν τούβλα από πεντακοσάευρα μέσα σε θησαυροφυλάκια, όπως του Σκρουτζ μακ Ντακ. Είναι πλούτος που παράχτηκε από ανθρώπους σαν εμένα κι εσάς, που δέκα ζωές να δουλεύαμε από μόνοι μας με τον καλύτερο μισθό, τόσα δις δεν θα μαζεύαμε. Είναι δουλειά χιλιάδων ανθρώπων δηλαδή, μεταφρασμένη σε νόμισμα, σε ευρώ στην προκειμένη περίπτωση. Κι αυτός ο κόπος χιλιάδων ανθρώπων, τα “μασούρια” των εξακοσίων δις ανήκουν σε λίγα άτομα. Αυτό το “ανήκουν” σημαίνει ιδιοκτησία.

Και θα αναρωτηθείτε: είναι δίκαιο αυτό; από την άποψη ότι ένας μαζεύει ένα βουνό λεφτά από τη δουλειά χιλιάδων ανθρώπων, όχι δεν είναι δίκαιο. Είναι όπως λέμε “αντίφαση” του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Είναι αναντίστοιχος ο τρόπος παραγωγής με την ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της.

Αν μιλήσουμε όμως από την άποψη των νόμων, αυτών που ισχύουν σήμερα στην καπιταλιστική χώρα μας, είναι νομικά σωστό! Γιατί; γιατί στις καπιταλιστικές χώρες, γενικά στο καπιταλιστικό νομικό εποικοδόμημα, η ατομική ιδιοκτησία είναι το πιο βασικό, το πιο στοιχειώδες δικαίωμα: άρθρο 17 του ελληνικού συντάγματος, “η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του κράτους”. Εδώ βεβαίως σημαίνει η οποιαδήποτε ιδιοκτησία, π.χ το ρολόι μου.

Ο επιστημονικός σοσιαλισμός προκρίνει την έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, το οποίο στην μαρξιστική επιστήμη είναι όπως λέμε, “σχέση παραγωγής” (καπιταλιστική) κι αυτό το πράγμα, το να έχει δηλαδή κάποιος από μόνος του, ή με μερικούς ακόμα όλα τα μέσα παραγωγής αντί να τα έχουν αυτοί οι ίδιοι που τα δουλεύουν, παράγει τις ανισότητες και τις αντιφάσεις του καπιταλισμού. Φτώχεια, ανεργία, κρίσεις, πόλεμοι, κοινωνικά προβλήματα κλπ. Η αστική τάξη λοιπόν, όπως λέγονται όλοι αυτοί οι βιομήχανοι, οι επιχειρηματίες και οι εφοπλιστές, είναι η τάξη που έχει την εξουσία στον καπιταλισμό, που κόβει και ράβει, που λύνει και δένει.

Κάθε τάξη εκφράζεται από κάποιο πολιτικό κόμμα. Επειδή όμως υπάρχουν και αντικρουόμενα συμφέροντα ανάμεσα στους επιχειρηματίες, λόγω της ανταγωνιστικής φύσης του καπιταλισμού, υπάρχουν διάφορα κόμματα, με μικροδιαφορές, που στην ουσία όμως εκφράζουν πάλι τα συμφέροντα της αστικής τάξης από διαφορετική σκοπιά, π.χ ΠΑΣΟΚ, ΝΔ. Τα κόμματα αυτά βγαίνουν στην κυβέρνηση και ψηφίζουν νόμους που εξυπηρετούν πάντα τα συμφέροντα αυτών των επιχειρηματιών. Σου λέει, μπορείς πλέον να απολύεις χωρίς αποζημίωση σε ένα χρόνο (αντί σε δύο μήνες που ήταν μέχρι τώρα). Ποιον συμφέρει αυτό; τον επιχειρηματία φυσικά. Σου λέει, άμα κάνεις δωρεά στο κράτος ένα κτίριο, μειώνεται ο φόρος που θα πληρώσεις. Λιγότερα έξοδα, μεγαλύτερο κέρδος λοιπόν. Σου λέει, τράπεζες, επειδή έχετε πρόβλημα ρευστότητας, σας δίνουμε μερικά δις (“εγγυήσεις” τα λεν) να τα ρίξετε στην αγορά με μορφή δανείων, πιστωτικών καρτών κλπ. Που τα βρίσκει το κράτος τα δις αυτά; από τους έμμεσους φόρους που πληρώνουν όλοι, από τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους, από τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων, εκεί δηλαδή που τα μαζεύαν οι εργαζομενοι για να πάρουν σύνταξη αύριο-μεθαύριο.

ορισμένοι νόμοι επιβάλλονται από την πίεση
των εργατών και άλλων λαϊκών στρωμάτων

Οι νόμοι λοιπόν, πάντα, υπηρετούν την κυρίαρχη τάξη. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όμως στην ιστορία, που οι εργαζόμενοι φτάναν στο αμήν και ξεσηκώνονταν. Κάθε εξουσία φοβάται την πτώση της, έτσι και η αστική τάξη φοβάται (και ξέρει) ότι τα ψωμιά της όσο παν λιγοστεύουν γιατί στενεύουν τα όρια του συστήματος. Κάποιες φορές λοιπόν, η αστική τάξη έκανε υποχωρήσεις προς την εργατική τάξη, έχανε κάποιες μάχες, αλλά τον πόλεμο τον είχε κερδισμένο συνεχώς. Τις υποχωρήσεις αυτές τις έκανε κιόλας για να καταλαγιάσει η οργή και να κερδίσει χρόνο (το ΚΚΕ εκτιμά ότι το σύστημα πλέον δεν μπορεί να κάνει τέτοιες υποχωρήσεις όπως παλιά). Οι υποχωρήσεις αυτές κάτω από την πίεση του εργατικού και λαϊκού κινήματος είναι αυτό που ονομάζουμε “πάλη των τάξεων”, κι αυτές εκφράζονται με νόμους. Αυτό είναι που λέμε “κατακτήσεις” της εργατικής τάξης. Το οχτάωρο, το δώρο πάσχα και χριστουγέννων, το επίδομα αδείας, οι 21 μέρες άδειας για κάθε νέο εργαζόμενο, οι συλλογικές συμβάσεις, όλ' αυτά καθορίζονται με νόμους. Πλέον πολλά απ' αυτά τα κεκτημένα που αναφέραμε έχουν χαθεί με τον περίφημο “μνημόνιο” (το οποίο είναι ένας νόμος που έκαναν το κράτος με την υπόδειξη των “προστάτιδων” δυνάμεων που λέγαμε παλιά, την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ).

Κάθε κομμουνιστικό κόμμα, επειδή από παράδοση κι ως φορέας της θεωρίας του επιστημονικού σοσιαλισμού γνωρίζει τον καπιταλισμό και τις αντιφάσεις του, προσπαθεί να αλλάξει συνολικά το σύστημα και να το θέσει σε άλλη, να καταργήσει όπως είπαμε πριν την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Αυτό πώς θα το καταφέρει όμως; πρώτα, πρώτα πείθοντας τον κόσμο, και πρώτα και κύρια τους εργάτες ότι πρέπει να καταργήσουν αυτό το πράγμα που λέγεται “ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής” (όχι γενικά την ιδιοκτησία, π.χ το ρολόι μου, τα παπούτσια σας, το αυτοκίνητό σας ή το σπιτάκι σας). Και μετά σιγά-σιγά, με προσεχτικά βήματα να φτιάξουν αυτοί μια κοινωνία ανώτερη από τον καπιταλισμό, όπου θα τείνουν να εξαλειφθούν όλα τα προβλήματα. Πώς; με διάφορες μεθόδους, με συζητήσεις, με εκδηλώσεις, μέσα από τα συνδικάτα, μέσα από άλλες μαζικές οργανώσεις, με παρεμβάσεις μέσα στους ίδιους τους χώρους δουλειάς κλπ, με πολιτική προπαγάνδα δηλαδή. Δεν πρέπει να βλέπουμε αρνητικά ορισμένες λέξεις, όπως π.χ την προπαγάνδα. Είναι η προσπάθεια να πείσεις τον άλλον για τις απόψεις σου. Τα μέσα βεβαίως παίζουν ρόλο, π.χ το κράτος μπορεί να σου κάνει πλύση εγκεφάλου που λέμε μέσα από τις ειδήσεις, από τις ταινίες, τα σήριαλ, τις εφημερίδες, τα περιοδικά, τα βιβλία. Μπορεί και να το κάνει ύπουλα, να προσπαθεί να αποδυναμώσει την κριτική σου ικανότητα για να δεχτείς πιο εύκολα αυτά που λέει η κυρίαρχη ιδεολογία. Μπορεί να το κάνει μέσα από τα σχολεία αυτό με την εκπαίδευση κλπ.

Το να βγει ΚΚΕ κυβέρνηση από μόνο του δεν λέει τίποτα

Το κομμουνιστικό κόμμα δραστηριοποιείται μέσα στον καπιταλισμό, άρα είναι υποχρεωμένο μέχρι ένα βαθμό να τηρεί τους νόμους. Αυτούς που ευνοούν τη λειτουργία του. Π.χ αν βγεί νόμος “απαγορεύεται το σφυροδρέπανο σαν σύμβολο” τι σημαίνει, ότι θα διαλύσει το κόμμα; ασφαλώς όχι. Ή θα λειτουργεί παράνομα με τα σύμβολά του και με τα όλα του, ή θα αλλάξει όνομα και σύμβολα (αλλά όχι τη θεωρία του) για να λειτουργήσει και να εκμεταλλευτεί τα – όποια – πλεονεκτήματα από την νόμιμη λειτουργία του. Ο Λένιν λέει ότι το καλύτερο είναι να κάνει και τα δύο.

Το ΚΚΕ, οι κομμουνιστές γενικά ξέρουν ότι δεν θα επιτύχουν τους στόχους τους μόνο αν βγουν κυβέρνηση. Η αστική εξουσία δεν καταργείται επειδή βγήκες κυβέρνηση. Πες ότι βγήκες κυβέρνηση, είτε μέσα από μια συμμαχία, ένα μέτωπο, είτε μόνος σου (πολύ δύσκολο το δεύτερο, δεν σ' αφήνει έτσι εύκολα το σύστημα) και βγάζεις νόμο που να λέει “από σήμερα κύριοι, καταργώ την ατομική ιδιοκτησία στα μεγάλα και συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, αυτά πλέον ανήκουν στην κοινωνία ολόκληρη με την εγγύηση του κράτους”. Οι επιχειρηματίες θα κάτσουν με σταυρωμένα χέρια; όχι βεβαίως, θα βάλουν όλα τα μέσα που διαθέτουν για να σε ανατρέψουν: ιδιωτικά κανάλια, λεφτά, θα χρηματίσουν κόσμο, θα προσπαθήσουν να διαφθείρουν δικούς μας, μέχρι και ιδιωτικούς στρατούς μπορεί να οργανώσουν. Θα ζητήσουν βοήθεια από ξένες δυνάμεις κλπ κλπ. Άρα τα πράγματα θα οδηγηθούν στα άκρα, στα όπλα για να τα λέμε καθαρά. Το λαϊκό μέτωπο θα πρέπει να τσακίσει, να εξουδετερώσει με τη βία τους επιχειρηματίες και τα όργανά τους, να γίνει δηλαδή επανάσταση.

Όταν γίνεται επανάσταση, αλλάζει βίαια, απότομα η έννοια “δίκαιο”. Η επανάσταση παράγει δίκαιο, που είναι πλέον το δίκαιο του επαναστατημένου λαού, των εργατών, των αγροτών και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Από το δίκαιο αυτό, της νέας κοινωνίας, θα δημιουργηθούν και οι νέοι νόμοι.

Από τη Γαλλική Επανάσταση. Η επανάσταση γεννά
καινούριο δίκαιο

Θα εξειδικεύσουμε περισσότερο την έννοια της αστικής νομιμότητας και τη λειτουργία ενός κομμουνιστικού κόμματος στο επόμενο μέρος.