Μια μικρή αναδρομή στο παρελθόν

Τώρα τον λέμε τρελό, αλλά στην εποχή του τα λόγια του είχαν μεγάλη απήχηση και τα έργα του τρομερές συννέπειες.

Διαβάζοντας το κεφάλαιο που αναφέρεται στον φασισμό[1], από το βιβλίο του Andrew Heywood, «Πολιτικές Ιδεολογίες», κράτησα μερικές σημειώσεις, ικανές να δημιουργήσουν μερικούς προβληματισμούς, σχετικά με το «νεοεμφανιζόμενο» «κίνημα πλατείας» που ξεκίνησε στην Ισπανία, και έφτασε και στην Ελλάδα. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν υπονοώ ότι το «κίνημα» αυτό είναι φασιστικό, απλά επειδή όπως θα δούμε κάνοντας ιστορικές συγκρίσεις, μπορούν να αναγνωριστούν μερικά κοινά σημεία(με τις τότε ιστορικές συγκυρίες), θεωρώ ενδιαφέρον να τα προβάλω, προκειμένου να αποφευχθούν οι κακοτοπιές. Ξεκινάω την ανάλυση μου με διαδοχικά αποσπάσματα από το βιβλίο και σχολιασμό επιτόπου.

«Επιπλέον, οι δημοκρατικές διακυβερνήσεις, καθώς εκπροσωπούσαν συνασπισμούς συμφερόντων ή κομμάτων, συχνά εμφανίζονταν αδύναμες και ασταθείς όταν αντιμετώπιζαν οικονομικές ή πολιτικές κρίσεις.[…] Δεύτερο, η Ευρωπαϊκή κοινότητα είχε διαταραχθεί από την εμπειρία της βιομηχανοποίησης, η οποία είχε ιδιαιτέρως απειλήσει την κατώτερη μεσαία τάξη(σημ. δική μου, στρώμα λέμε εμείς) καταστηματαρχών, μικροεπιχειρηματιών, αγροτών και τεχνιτών, που συνθλίβονταν ανάμεσα στην αυξανόμενη δύναμη των μεγάλων επιχειρήσεων, από τη μια πλευρά, και την ανερχόμενη ισχύ του οργανωμένου εργατικού κινήματος, από την άλλη. Τα φασιστικά κινήματα αντλούσαν μέλη και υποστήριξη σε μεγάλο βαθμό από τέτοια στοιχεία της κατώτερης μεσαίας τάξης. Υπό μία έννοια ο φασισμός ήταν ένας «εξτρεμισμός του κέντρου», μια εξέγερση των κατωτέρων μεσαίων τάξεων, γεγονός που βοηθά να εξηγήσουμε την εχθρότητα του φασισμού τόσο απέναντι στον καπιταλισμό(σημ. δική μου, στην θεωρία μόνο εναντιώθηκε στον καπιταλισμό και την βιομηχανοποίηση), όσο και απέναντι στον κομμουνισμό.»[2]

Αν φέρουμε το όλο ζήτημα στο σήμερα θα παρατηρήσουμε ότι, ο φασισμός βρίσκει πρόσφορο έδαφος σε κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις, δηλαδή κρίσεις αξιών(ηθικών[3] και οικονομικών). Σήμερα μια τέτοια κρίση είναι βέβαιη, αφού αναδύονται τόσο ηθικά ζητήματα, με την βίαιη μετάλλαξη του κοινωνικού χώρου και του πώς αντιλαμβανόμαστε τον χώρο αυτό, όσο και οικονομικά, που έχουν να κάνουν με την μετακίνηση του πλούτου από τα κάτω(και την «μέση»), προς τα πάνω. Έντονα επίσης είναι τα προβλήματα για τα κατώτερα μεσαία κοινωνικά στρώματα, αφού χάνονται για τους δημόσιους υπάλληλους τα περισσότερα κεκτημένα(δώρα, μονιμότητα), ενώ από την άλλη πλευρά, πολλές μικροεπιχειρήσεις κλείνουν, μην μπορώντας να αντέξουν το βάρος της καπιταλιστικής κρίσης.

Παρατηρούμε και στην χώρα μας, μια άρνηση των «εξεγερμένων» να μετατραπούν από αγανακτισμένο πλήθος, σε κάτι πιο συγκεκριμένο, όπως για παράδειγμα να οργανωθούν σε σωματεία, κάτι το όποιο ίσως έχει να κάνει και με το γεγονός ότι δεν βλέπουν τον εαυτό τους σαν εργατική τάξη, αλλά ως κατώτερα μεσαία στρώματα. Στην θέση του καπιταλισμού, ως εχθρός, έχει μπει για πολλούς το χρηματοπιστωτικό σύστημα, βέβαια στην καπιταλιστική οικονομία, δεν μπορείς να λειτουργήσεις έτσι αφαιρετικά, και να εστιάσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα βγάζοντας από το κάδρο όλα τα υπόλοιπα στοιχεία του καπιταλισμού. Οι «εξεγερμένοι», ή έστω μεγάλο πλήθος αυτών, δεν αναζητούν ανατροπή του υπάρχοντος συστήματος, αλλά μια ευκαιρία να πάρουν αυτό που έχασαν, και το οποίο πιστεύουν ότι τους το απέσπασε από μόνο του, το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

«Οι φασίστες στράφηκαν σε ιδέες και θεωρίες λιγότερο επειδή τους βοήθησαν να κατανοήσουν τον κόσμο, μια διανοητική έννοια, αλλά περισσότερο επειδή είχαν την ικανότητα να διεγείρουν τον πολιτικό ακτιβισμό»[4]

Εδώ, διαβάζοντας και παρακάτω, ο συγγραφέας εννοεί ότι ο φασισμός, ως αντίπαλος του ορθολογισμού, ποντάρει στο συναίσθημα και όχι στην λογική. Αυτός είναι και ο λόγος που πρέπει να αντιμετωπίζουμε επιφυλακτικά συνθήματα «όλοι οι Έλληνες μαζί», που βγάζουν το πράγμα από την ταξική του βάση, και το μεταθέτουν σε μια φυλετική ή έστω εθνοτική. Ορθολογικά σκεπτόμενοι, δεν μπορούμε να δούμε την ελληνική οικονομία και την ελληνική κοινωνία, αποσπασμένη από τις μειονότητες, μιας και αυτοί αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της εργατικής-παραγωγικής(κάπως αυθαίρετος όρος προσοχή στην ερμηνεία), τάξης. Επίσης στους «εξεγερμένους», παρατηρείται έντονα, ότι κίνητρο των κινητοποιήσεων τους είναι περισσότερο ο ενθουσιασμός η οργή και γενικά το συναίσθημα(που πυροδοτείται από τις εξελίξεις), παρά η αξιολόγηση μιας κατάστασης και η διερεύνηση των αιτιών που οδήγησαν σε αυτήν. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι περιμένουν να εμφανιστεί από το πουθενά μια λύση ως από μηχανής θεός, και αυτό κρύβει φοβερούς κινδύνους, διότι Χίτλερ και Μουσολίνι, φασισμός και ναζισμός, ως τέτοιοι παρουσιάστηκαν.

Ο φασισμός συνεπώς, φαίνεται να είναι «αντί-φιλοσοφία», αφού είναι αντί-ορθολογικός, αντιφιλελεύθερος, αντί-συντηρητικός, αντικαπιταλιστικός, αντι-αστικός, αντικομμουνιστικός και ούτω καθεξής. Από αυτήν την άποψη ορισμένοι περιέγραψαν τον φασισμό ως ένα παράδειγμα μηδενισμού, στην κυριολεξία μια πίστη στο τίποτα, μια απόρριψη των καθιερωμένων ηθικών και πολιτικών αρχών. Ο Ναζισμός, συγκεκριμένα, περιγράφηκε ως «επανάσταση του μηδενισμού».[5]

Προσοχή, το παραπάνω απόσπασμα αφορά την ιδεολογία του Φασισμού/Ναζισμού όπως λανσαρίστηκε στις πλατειές, μάζες, διότι στην πράξη, ήταν κοντά και στον συντηρητισμό και στον αστικό τρόπο ζωής, και στην βιομηχανοποίηση και στην αστικοποίηση(άλλωστε πως αλλιώς θα γινόταν ο πόλεμος χωρίς βιομηχανία;). Και εδώ έρχεται και κολλάει το σύνθημα, «όλοι μαζί χωρίς κόμματα και ιδεολογίες, χωρίς ταμπέλες». Τι σημαίνει χωρίς ταμπέλες; Σημαίνει αφήνω πίσω όλα αυτά που ήξερα μέχρι σήμερα για να δεχθώ, ως «λευκό χαρτί», μια καινούρια ιδεολογία, που στην ουσία δεν έχει ακόμα σχηματιστεί, αλλά το μόνο που έχει σίγουρο είναι να αμφισβητεί όλες τις μέχρι τώρα γνωστές ιδεολογίες; Αν σημαίνει αυτό, τότε μήπως πρέπει να είμαστε προσεχτικοί, μην ξεπηδήσει από πουθενά κανένας “mein fuhrer”, με ελκυστική συνθηματολογία και πονηρούς σκοπούς; Απλά ρωτάω.

«Ένας βασικός στόχος του φασισμού ήταν να απομακρύνει την εργατική τάξη μακριά από τον Μαρξισμό και τον Μπολσεβικισμό, οι οποίοι κήρυσσαν την ύπουλη, ακόμα και την προδοτική, ιδέα της διεθνούς αλληλεγγύης της εργατικής τάξης και συντηρούσαν τις παραπλανητικές αξίες της συνεργασίας και της ισότητας. Οι φασίστες αφοσιώθηκαν στην εθνική ενότητα και ενοποίηση, και κατ’ επέκταση επιθυμούσαν η αφοσίωση προς τη φυλή και το έθνος να είναι ισχυρότερη από εκείνη στην κοινωνική τάξη.»[6]

Αν και το «κίνημα πλατείας», όπως το ονομάζω εγώ, μοιάζει να έχει «διεθνιστικές τάσσεις», αφού ξεκίνησε από την Ισπανία και διαδόθηκε και στην Ελλάδα, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα κάτι, μιας και ο Ναζισμός και Φασισμός, αναπτύχθηκαν σε δυο διαφορετικά κράτη(και όχι μόνο δυο, μην ξεχνάμε την Ιαπωνία, την Ισπανία του Φράνκο κλπ), τα οποία βρισκόταν σε άμεση «επικοινωνία» και συνεργασία μεταξύ τους, τόσο στο ιδεολογικό, όσο και στο πολιτικοκοινωνικόοικονομικό επίπεδο. Ξαναλέω, συνθήματα των ημερών μας, όπως «όλοι οι έλληνες μαζί», λες και έχουμε τα ίδια συμφέροντα, και όχι συγκρουόμενα, εγώ και ο Βαρδηνογιάννης, είναι επικίνδυνα. Με λίγα λόγια, είναι βλακώδες να πιστέψουμε, εν έτη 2011, ότι ο Κόκκαλης, για το καλό της Ελλάδας και των ελλήνων, θα βάλει στην άκρη τα συμφέροντα του. Στην εποχή μας, που η διεθνοποίηση του κεφαλαίου είναι τόσο έντονη όσο ποτέ, το «τοπικό» κεφάλαιο συμμαχεί με το διεθνές κεφάλαιο και όχι με το λαό, ώστε να διατηρήσει την θέση του στην σκακιέρα της παγκόσμιας οικονομίας. Η μόνη αλληλεγγύη που μπορεί να υπάρξει, είναι η αλληλεγγύη σε ταξική βάση «ή με το κεφάλαιο ή με τους εργάτες», που λέμε εμείς οι κομμουνιστές, αφού έχουμε πολύ περισσότερα κοινά με τον μετανάστη της διπλανής πόρτας, αλλά και με τον ισπανό εργάτη, από ότι με τον εργοστασιάρχη της προαστιακής συνοικίας. Ο φασισμός λοιπόν, δεν θέλει αυτόν τον τρόπο σκέψης, διότι στην εποχή που εμφανίστηκε, χρησίμευσε και ως αντίδοτο στον μπολσεβικισμό, στον κομμουνισμό αν προτιμάτε. Οι κεφαλαιοκράτες δεν ήθελαν οι εργάτες να αποκτήσουν αλληλεγγύη μεταξύ τους και να τεθεί το όλο ζήτημα σε ταξική βάση, γιατί αυτό απειλούσε τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και κατ επέκταση τον καπιταλισμό. Έτσι την απάντηση στην κρίση και στα πλήθη που άρχισαν να «ψάχνονται», την έδωσε ο φασισμός/ναζισμός(με τα όποια μετέπειτα «παρατράγουδα» που αποβήκαν μοιραία για τους λαούς και ευεργετικά για το κεφάλαιο), για να μην προλάβει ο Κομμουνισμός. Πρέπει να προσέχουμε λοιπόν στις μέρες μας, οι εξεγερμένοι πλατείας, μην ριζοσπαστικοποιηθούν από την λάθος μπάντα. Αυτός είναι και ο λόγος που βλέπετε να καλλιεργείται σε εμάς τους κομμουνιστές μια έντονη ανησυχία όσον αφορά το μέλλον της όλης προσπάθειας.

Σε κάθε περίπτωση, η μαζική έξοδος, όπως έχω δηλώσει και σε άλλα άρθρα, του κόσμου στους δρόμους ήταν κάτι απαραίτητο, ένα βήμα που έπρεπε να γίνει, προσοχή λοιπόν στα επόμενη βήματα(αν υπάρξουν), γιατί στήνονται παγίδες. Από τη μεριά μας εμείς οι κομμουνιστές, πρέπει να κάνουμε ότι είναι δυνατόν για να κρατήσουμε τον λαό μακριά από τις παγίδες αυτές.

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος(Poexania)

---

[1] Στα αποσπάσματα όπου φασισμός, εννοείται και ναζισμός.

[2] Andrew Heywood, Πολιτικές Ιδεολογίες, εκδ. Επίκεντρο, μτφ. Χαρίδημος Κουτρής, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 383 – 384.

[3] Βλέπουμε ότι τίθεται και ζήτημα ηθικής για τους πολιτικούς, «να επιστραφούν τα κλεμμένα».

[4] Στο ίδιο σελ. 386.

[5] Στο ίδιο σελ. 389.

[6] Στο ίδιο σελ. 398.