"Η ιστορία με τον Λιγκατσώφ - Μια ιστορία για τους καιρούς μας" (μετάφραση)

Γεγκόρ Λιγκατσώφ

(Το άρθρο που ακολουθεί, είναι μεταφρασμένη από το γλόμπινγκ στα ελληνικά παρέμβαση του αμερικάνου ακαδημαϊκού Roger Keeran στον προσυνεδριακό διάλογο για το 29ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος των ΗΠΑ (ΚΚ ΗΠΑ) που έγινε τον Μάιο του 2010. Ο Keeran ασκεί σκληρή κριτική στο ΚΚ ΗΠΑ για την μεγάλη του φθορά και την ολίσθισή του προς τον οπορτουνισμό και κάνει έναν παραλληλισμό με την περίοδο της αντεπανάστασης στην ΕΣΣΔ και την ιστορία του ηγετικού στελέχους του ΚΚΣΕ Γεγκόρ Λιγκατσώφ. Ο Keeran χρησιμοποιεί τον όρο “κατάρρευση”, όρο τον οποίο απορρίπτει το ΚΚΕ ως ανεπαρκή και προτάσσει τον όρο “ανατροπή”)

Ένα κεντρικό μυστήριο για την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν, γιατί η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) ούτε λίγο ούτε πολύ, παθητικά επέτρεψε στον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ και τους γύρω απ' αυτόν να εξασθενίσουν τη μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία, να αποδυναμώσουν το Κομμουνιστικό Κόμμα και εν τέλει να αφοπλίσουν τον ίδιο τον Σοσιαλισμό. Το μυστήριο αυτό συμβολίστηκε με τέλειο τρόπο από τη ζωή του Γεγκόρ Λιγκατσώφ, επικεφαλής των αντιπροσώπων του ΚΚΣΕ στα πρώτα χρόνια του Γκορμπατσώφ και συνεπούς μαρξιστή-λενινιστή, ο οποίος υποστήριξε τις πρώιμες μεταρρυθμίσεις του Γκορμπατσώφ, ειδικά εκείνες που στόχευαν στη διεύρυνση του ανοίγματος, την ελεύθερη συζήτηση και τη μοντέρνα τεχνολογία, που όμως αντιτάχτηκε πλήρως στην κατεύθυνση που πήρε η περεστρόικα εν τέλει, στην περιθωριοποίηση του ΚΚΣΕ, τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και τη στροφή προς τον καπιταλισμό. Τα απομνημονεύματα του Λιγκατσώφ, που γράφτηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '90, προκαλούν οδύνη σ' όποιον τα διαβάσει. Οι αναμνήσεις του είναι γεμάτες από λύπη και μεταμέλεια για το τι έγινε στο κόμμα και το σοσιαλισμό, “βαριά καρδιά” στο πόσο “ατυχώς προφητικός” ήταν. Ωστόσο, λείπει απ' τις μνήμες αυτές κάποια ενδοσκόπηση στο γιατί τελικά συνέβη η κατάρρευση και τι θα μπορούσε να είχε κάνει αυτός και άλλοι ομογάλακτοι κομμουνιστές για να αλλάξουν τα πράγματα, πώς θα 'πρεπε να είχαν δράσει διαφορετικά.

Η αβελτηρία του Λιγκατσώφ, ρίχνει άπλετο φως στο μυστήριο της απάθειας της Κεντρικής Επιτροπής. Κατά τη συγκεκριμένη συγκυρία που ο Γκορμπατσώφ υπονόμευε το Κομμουνιστικό Κόμμα, συμπεριλαμβανομένου και του ρόλου της ηγεσίας αλλά και του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, ο Λιγκατσώφ είχε τυφλωθεί από την αφοσίωσή του στον ηγέτη του Κόμματος και αφοπλίστηκε από την προσκόλλησή του στον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Υπήρξε μάλιστα ένα μάλλον ατυχές ανέκδοτο για τον ίδιο τον Λιγκατσώφ. Όντας ακόμη μέλος του Πολιτικού Γραφείου, ο Λιγκατσώφ είπε ότι “ προέβλεψε την τραγική πορεία των πραγμάτων και δεν μπορούσε να παραμείνει σιωπηλός”. Τι έκανε λοιπόν; Έγραψε γράμμα στον Γκορμπατσώφ εκθέτοντάς του τους προβληματισμούς του και την κριτική του. Ο Γκορμπατσώφ το ' βαλε σ' ένα συρτάρι κι αρνήθηκε να το στείλει στην Κεντρική Επιτροπή. Ο Λιγκατσώφ είπε ότι η άρνηση του Γκορμπατσώφ να διακινήσει το γράμμα του ήταν “κάτι το τόσο απίστευτο, εκπληκτικό... που ακόμα δεν μπορώ να το καταλάβω.” Αλλά το πιο απίστευτο κι εκπληκτικό μέρος αυτής της ιστορίας ήταν ότι ο Λιγκατσώφ πίστευε ότι ο μόνος τρόπος να αντιταχθεί κανείς σε τέτοιες πολιτικές που οδηγούσαν το κόμμα και το έθνος στην καταστροφή, ήταν να απευθυνθεί στον εισηγητή αυτών των πολιτικών. Το θλιβερό σημείο της ιστορίας ήταν ότι ο σεβασμός του Λιγκατσώφ για τον ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος και για τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό ήταν τόσο ισχυρός που στην ουσία διευκόλυνε τον Γκορμπατσώφ να καταστρέψει το ΚΚΣΕ. Επιπλέον, η συμμόρφωσή του ήταν τόσο δυνατή που, χρόνια αργότερα, πίστευε ότι, γράφοντας στον Γκορμπατσώφ, “έκανα ό,τι μπορούσα για να αποφευχθεί η κακοτυχία”.

Μιχαήλ Γκορμπατσώφ

Σήμερα το ΚΚ ΗΠΑ διέρχεται έναν μετασχηματισμό που με πολλούς τρόπους μπορεί να παραλληλιστεί με το τι έγινε στη Σοβιετική Ένωση είκοσι χρόνια πριν. Ακολουθούμε με ζήλο νέα σκέψη, νέα τεχνολογία και ανοικοδόμηση. Η ηγεσία του κόμματος ξεφορτώνεται ταχέως “παλιές ιδέες” και λεξιλόγιο – Μαρξισμός Λενινισμός, δικτατορία του προλεταριάτου, ρόλος της πρωτοπορίας, αυτοτελής πολιτική δράση, πάλη των τάξεων, ρατσισμός, ιμπεριαλισμός, διεθνισμός. Σύμφωνα με τους ηγέτες μας η πάλη των τάξεων δεν είναι πια μια “χρήσιμη” έννοια και τη λεγόμενη “κομμουνιστική προσαύξηση”* θα πρέπει "να την κηδέψουμε αξιοπρεπώς". Τον περασμένο μήνα, η ηγεσία του κόμματος δεν υποστήριξε την αντιπολεμική διαδήλωση στην Ουάσιγκτων και πριν μια βδομάδα δεν υποστήριξε τα δικαιώματα των μεταναστών/εργατών στην πρωτομαγιάτικη πορεία στην πλατεία Foley. Χτες δεν υποστήριξε την διαδήλωση και πορεία προς τα Ηνωμένα Έθνη για τον αφοπλισμό. Εντωμεταξύ η ηγεσία έχει εγκαταλείψει την αυτοτελή μαζική δουλειά για τις γυναίκες, το ρατσισμό και την ειρήνη, αντίθετα ακολουθεί κατα πόδας το Δημοκρατικό Κόμμα και την AFL-CIO**. Η ηγεσία έπαψε πια να εκδίδει εφημερίδα και θεωρητικό περιοδικό, έκλεισε το βιβλιοπωλείο, σφράγισε το Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών, παρέδωσε αρχεία και βιβλιοθήκη και υπενοικίασε ακόμα περισσότερο χώρο από τα κεντρικά γραφεία του κόμματος σε εμπορικές επιχειρήσεις. Κρίνοντας από το μέγεθος του τελευταίου συνεδρίου πριν πέντε χρόνια στο Σικάγο (περίπου 500 αντιπρόσωποι και προσκεκλημένοι) αλλά και το μέγεθος του επερχόμενου στη Νέα Υόρκη (περίπου 200 αντιπρόσωποι και προσκεκλημένοι), αυτές οι νέες ιδέες και πολιτικές έφτασαν στο σημείο τους ψηφοφόρους “να ψηφίζουν με τα πόδια τους”***, κι αυτός ο βηματισμός δεν οδηγεί στην πόρτα μας. Τα μέλη μειώνονται και όσοι μένουν μαραζώνουν. Για όσους από μας που υπερηφανευόμαστε ότι κάτι καταλαβαίνουμε σχετικά με την κίνηση της ιστορίας, ο τελικός προορισμός αυτών των εξελίξεων πρέπει να μας είναι ξεκάθαρος.

Αν δεν συμβεί κάτι και αλλάξει η παθητικότητα των καθοδηγητών συντρόφων στις επόμενες βδομάδες, είναι πολύ πιθανό ότι τα χρόνια που έρχονται κάποιοι στο τέλος θα γκρινιάζουν με τα λόγια του Λιγκατσώφ: “απίστευτο”, “εκπληκτικό”, “ακόμα δεν μπορώ να το καταλάβω”. Κι αν μας πούνε επίσης, “κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να αποφύγουμε την κακοτυχία”, θα είναι εξίσου αξιοθρήνητοι και σφαλεροί όπως ήταν κι εκείνος.


Roger Keeran

*Κομμουνιστική προσαύξηση (communist plus). Έννοια που εισήγαγε ο πρώην γενικός γραμματέας του ΚΚ ΗΠΑ Gus Hall, σχετικά με τη συνδικαλιστική δουλειά των κομμουνιστών. Συγκεκριμένα, σε εισήγηση που έκανε το 1968, σε συνδιάσκεψη του ΚΚ ΗΠΑ για τη συνδικαλιστική δουλειά, εισήγηση που έφερε τον τίτλο “Συνδικαλιστική δουλειά συν κομμουνιστική ουσία”, αναφέρει:

“...Πρέπει λοιπόν να γίνουμε κι εμείς μέρος της πάλης για δουλειές; βεβαίως και πρέπει, και θα γίνουμε. Το ερώτημα είναι, θα προσθέσουμε εμείς αυτήν την κομμουνιστική προσαύξηση; Αν όχι τότε οδηγούμαστε στο πουθενά και το τίποτα.”

**AFL – CIO: Αμερικάνικη Ομοσπονδία Εργασίας – Κονγκρέσσο των Βιομηχανικών Οργανώσεων (ΗΠΑ). Το ανώτατο (ρεφορμιστικό) όργανο του συνδικαλιστικού κινήματος των ΗΠΑ, αντίστοιχο της δικιάς μας ΓΣΕΕ.

*** Αμερικάνικος ιδιωματισμός, ψηφίζουν χωρίς κριτήριο.

Ο Gus Hall, ιστορικός γγ του ΚΚ ΗΠΑ